Књижевне новине

BROJ 13

7 BODBH IIM MPRIIIR0; RAI

Prvoga maja popodne vidio sam u centru Beograda jedan sam po sebi ne osobito važan, ali karakterističan i odvratan prizor.

Na Terazijama, uz trotoar ispred gostionice »Atina«, u moru prazničnog naroda, stajao je teretni motocikl S 1 — 81. Drveno spremište na motociklu bilo je širom otvoreno i bilo je puno kuvanih kobasica, »debrecinera«. Šofer, — u kožnom kaputu, podignute jake, s rukama u džepovima, — nervozno je šetkao pored vozila, pogledajući s dosadom na ljude oko sebe. Iz gostionice su izišla dva čovjeka, u nekakvim masnim džemperima i prslucima, noseći među sobom, u VeOma prljavim rukama, omanji drveni sanduk bez poklopca. Na sredini trotoara jedan od njih je ispustio svoje ušice, a onaj drugi je spustio sanduk na asfalt i prevukao ga do motocikla, probijajući se između šetača. Stali su uz motocikl, nabacali prljavim rukama kobasica u sanduk i odnijeli u gostionicu.

Kad su nosači otišli, motociklist je izvadio ruke iz džepova i promiješao kobasice, kao da popravlja neki red koji su ona dvojica poremetila. Zatim je, skoro s gađenjem, uzeo jednu kobasicu, odmjerio je pnemarno, i prelomio na dvoje. Jedan komad bacio je natrag, a drugi je stao guliti, držeći ga kao što ljudi drže prljavu bananu dok je ljušte. Završivši posao, bacio je crijevo na asfalt, a kobasicu je počeo jesti. Jeo je i gledao na ljude oko sebe kao da bi da kaže da mu se ne jede, da je švega toga već sit, ali da mora da se žrtvuje za nas.

Nosači kobasica javljali su se još nekoliko puta, vukući i puneći svoj sanduk onako kako su to prvi put učinili. I odnosili su ga, — sasvim otvoren i pun kuvanog mesa, provlačeći se između šetača i gura– jući ih, kao da su i oni bili poluodjeveni i neoprani, i kao da su i oni nosili kobasice. Kada je moto= cikl bio rastovaren, šofer je jednom rukom izvukao, odnekud ispod vozila, daščani poklopac spremišta, s treskom ga je bacio unutra, pa je bučno upalio motor i pošao punim gasom, rastjerujući ljude po Terazijama. I tako — istovarivanje kuvanih kobasica usred dana, nasred glavnog prijestoničkog trga, iz širom otvorene prikolice koja bi se mogla pokriti barem” komađom platna; i otvoreni, prljavi sanduk za prenošenje — koji bi se lako mogao oprati i pokrivati; i poluodjeveni, zamašćeni ljudi — kojima bi se ipak mogle kupiti bijele kecelje za rad; i masne, neoprane ruke — koje bi se ipak mogle umivati. I sve to na dan Prvoga maja, na praznik radnih ljudi, na trgu kojim su, nekoliko sati prije toga, prošle povorke graditelja i branilaca naše domovine, najbolji radnici i radnički kolektivi, udarnici kojima se pokoravaju norme, te-

a aČaČaČaČaČaČaČsČısısČČČČ__Č>ČGČ_____Č>VRP_Č__Č

Clanak iz sovjetskog časopisa »Boljševik« br. 6 prenosimo zbog njegovog teoretskog i principijelnog značaja za razvitak muzike.

Odluke CK. SKP (b) po iđeološkim pitanjima, usvojene 1946 godine, izazvale su polet i oživljavanje u umetničkoj literaturi, dramskoj književnoBti i filmskoj umetnosti,

Drukčije je stanje u oblasti muzičkog stvaranja. Skromni uspesi koje su neki sovjetski kompozitori postigli u stvaranju novih pesama, muzike za film i dr. ne mogu se nikako uporediti sa uspesima u drugim oblastima umetničkog stvaranja, niti sa zahtevima koje sovjetski narod postavlja svojim kompozitorima., .

Nepovoljno stanje današnje sovjetske muzike iscrpno je prikazano u Odluci CK. SKP(b) povodom Muradelijeve opere »Veliko prijateljštvo«. Ta odluka ističe osnovne nedostatke današnje sovjetske muzike i pokazuje sovjetskim kompozitorima put ka stvaranju muzičkih dela visokog kvaliteta i velike vrednosti, dela koja su dostojna sovjetskog naroda. i

Stanje u oblasti muzičke umetnosti podvrgnuto je pažljivom razmatranju na savetovanju sovjetskih muzičara sazvanom od CK SKP (b). To savetovanje, u kome su učestvovali kompozitori, dirigenti, kritičari i muzikolozi, održano je sredinom januara ove godine. Pitanja koja se odnose na sštanje i razvitak sovjetske muzike pre= tresana su na savetovanju u vezi sa rezultatima javnog pretresa Muradelijeve opere »Veliko prijateljstvo«. U radu savetovanja učestvovali su Sekretari CK SKP (b) drugovi A. A Ždanov, A. A, Kuznjecov, M. A. Suslov, G.M. Popov. Savetovanje je Ofvorio uvodnom rečju drug A. A. Ždanov. U diskusiji je uzeo učešća niz najistaknutijih sovjetskih muziča– ra. Zbornik koji je potom objavljen sadrži stenograme govora održanih na Bavetovanju.

U svojoj uvodnoj reči drug A. A.

danov izneo“je mane i nedostatke koji su svojstveni Murađelijevoj opeTi i ukazao na povezanost između neuspeha opere i opšteg nepovoljnog

stanja na sovjelskom muzičkom fron-

tu Drug Ždanov je postavio pred učesnike savetovanja osnovna principijelna pitanja koja imaju odlučujući, značaj za razvitak sovjetske muzičke umetnosti.

Nedostaci opere, kaže drug Ždanov, leže pre svega u njenoj muzici. Mu-

| zika te opere je vrlo siromašna, U

TA LL:

ı a me a ić

škoće, materijali i oskudice, kulturni radnici i najbolji učenici narodnih škola, — na trgu koji je bio ukrašen zastavama, transparentima, tribinama, slikama naših učitelja i rukovodilca.

Mogu mi reći: šta će tu ta neumjesna poetizacija, to mjerenje običnih svakodnevnih stvari mjerilima poetskih raspoloženja i zahtjeva? Ali, o tome se baš i radi: mi moramo odlučno braniti poetičnost i ljepotu naših poduhvata i uspjeha, naše izgradnje temelja socijalizma, od grubosti, nekulturnosti, trivijalnosti, od svih negativnih ostataka prošlosti, moramo je obogaćivati i uljepšavati stvaranjem novih oblika života u svim njegovim detaljima. Mi se moramo boriti protiv nekulturnog nasljeđa u navikama, u načinu života, u načinu rada, u odnosima ljudi, u ustanovama kojima se oni služe, u kojima rade. Drugim riječima, mora> mo se boriti za čiste i kulturne učionice, za čistoću i poredak u VOZOvima, za čistoću i urednost u hotelima i gostionicama, za kulturnu trgovinu, za uredne kancelarije, za bogate i čiste domove kulture, za kulturu rada. To je dužnost svakog naprednog čovjeka naše zemlje, u njegovom svakodnevnom životu i radu. Tu »Književne novine« i njihovi saradnici i čitaoci mogu mnogo učiniti, moraju učiniti. Sredstva su: uporno zalaganje, plodotvorni rad koji stvara novo, konstruktivna kritika koja čisti i njeguje novo, razarajući staro, osuđeno na smrt.

Bez toga bi strašna sila negativnih navika djelovala beskonačno, padajući na novo kao rđa na gvožđe koje se ne čisti.

B. Z.

kiše liju neprestano, i rijeke su prerasle svoja korita — duž pruge razlile se njivama i livadama. Vode su mutne i bez neba, i dok voz prolazi dolinom Ibra, pa zatim kraj Laba i Sitnice, jednako slušam u kupeu razgovore o kiši i usjevima: trebalo bi ta kiša već da prestane, da usjevi snažno prođikaju i da na ljeto zabruji zrelo žito i jedri klipovi kukuruza.

A ovo je za mene veliki susret s prolječem, s livadama, brdima.

. * ·

To je taj susret s Kosmetom: kiša, dugo čekanje na stanici K-osovo Polje?

Gazimo teško lepljivo blato, blato koje nimalo ne zaostaje za panonskim; žurimo s koferima, htjeli bi da se ne= kako provučemo između kapalja kiše — penjemo se u već prepuni putnički vagon bez obzira na klasu, na to da je već svalca rupa popunjena, da je, čini se, i vazduh sasvim razgrabljen.

Sporo odmiče vrijeme ali još sporije voz za Prištinu. I poslije, sred tijesnih krivudđdavih prištinskih ulica s arhaičnim kućama ali s pretenzijama dđa budu lijepe, počinjem da doživljavam Kosmet onakav kakav jeste. Jer Kosmet nije ni kiša, ni čekanje, ni blato, ni ćulafi, ni uske bijele čakšire koje se jedva drže o kukove — Kosmet je zbilja jedan veliki napor i bitka da se iz mraka i zaosta;osti probije u svijetlo, u život — u pravom smislu ljudski, u svim dimenzijama, da se otrgne od toliko zaostalih vjekova, da se čovjek zbliži s elektrikom i knjigom, da silno proširi svoje horizonte i svoje vrijednosti. I baš tu, u Prištini, i poslije, u Peći i kroz Metohiju osjelio sam fako intimno i tako potresno duboku čovječnost Petogodišnjeg plana i svih planova koji će dolaziti, osjetio tako krvno sav značaj i sve ono što plan sobom nosi — svu njegovu duboku razumnost i nužnost, njegovu poeziju: hej, dobri ljudi, navalite još jače, zamahnite krampom još snažnije, ta vi moždaine slutite koliko sobom donosite, koliko svojim udarništvom doprinosšite, koliko od mraka otkidate; vi možda i ne 8a=

KNJIŽEVNE NOVINE

PISMO SA

...Evo sad je proljeće, i plahe tople

· Dušan KOSTIĆ ~

njate konkretnu veličinu svojih djela, i taj grumen uglja koji vadite, i ta cigla koju slažete, i ta brazđa koju zaorete bije ovdje direktnu i odlučnu bitku protiv ostataka srednjeg vijeka, i više, i dalje od togal...

Prolazim ulicom i mislim: hoću li se sresti s Ali Binakom iz Zogovićeve poeme, šta bi danas rekao Ali Binak, je li još u srcu njegovom mržnja i teška gorčina u grlu? Stvari su se mmoge izrnijenile, i još se mijenjaju, i danas Ali Binak ne govori više onako — ne gaze njive bakandže teške silnika, ni lome pera kukuruza, ni siluju žene iza mušebaka, ni premjeravaju zemlju tuđinske sprave da otmu plodne potkutnjice i njive! Siguran je danas Ali Binak pod svojim krovom i svetom ticom ma dimnjaku, punim gruđima diše slobodom. Srbin i Crnogorac više nije tuđin, već i drug i brat. Ono što je pritiskivalo Ali Binaka, što je žarilo i palilo Metohijom i Kosovom skrhano je i nepovratno je palo u vode bezdane. Promjene su korjenite, prošla su ona tegobna vremena za koja jedna šiptar= ska pjesma veli sa gorčinom:

Ođe Svaba, dođe Srbija,

velika čuđa čine špijuni,

čuda velika špijuni čine nigdje ne ostaviše dobra čovjeka!

Ili; Reci kralju đa ću mu nauditi, zakrčiću mu puteve, prekinuti mu žicu, pobiti vojsku, porušiti mu mostove!

Namjesto pljačke i okova došla je kroz borbu slobođa, namjesto psovki i šikanacija topla ljudska riječ saradnika i druga. Zemlja begova i nasilnika vraćema je i izdijeljena siromašnima. Šiptar je dobio svoju cijenu, postao je Voj na svome, a bratstvo i jedinstvo Šiptara, Srba·i Crnogoraca sve čvršća je stvarnost. Zablude se jedna za drugom polako skidaju, rane nanijete ra tom iscjeljuju — zar nijesu dirljivi oni primjeri kad Šiptari potpuno dobrovoljno, iz ljubavi, iz svijesti, prenose svojim oskudnim sredstvima građu iz Bugove do na kraj Metohije, građu za

Novo Mesto, borbeno središte slovenačkih par fizana

REZULTATI DISKUSIJE O MUZIČKOM ŽIVOTU

njoj nema nijedne melođije koja bil se mogla zapamtiti, a mogućnosti Orkestra iskoristio je kompozitor veoma ograničeno, Opera većim delom pretstavlja besmislenu nagomilanost kreštavih zvukova.

»Pojedine strofe i scene — kaže drug Zdanov elegičnog ili polumelođičnog karaktera ill takve koje pretenđuju na melodičnost, odjednom prekida buka 1 vika u dVa forta, dok muzika potseća na buku sa gradilišta u momentu kada rađe ekskavatori, sprave za sitnjenje kamena i mešanje betona. Ti čšumovi, strani normalnom. ljudskom „sluhu, dezorganizuju slušaoca« (str, 6).

Za ovu operu karakteristična je neusklađenost između muzike i događaja koji se odigravaju na pozornic, što stvara mučan utisak. U elegičnim momentima intimnih preživljavanja lica koja dejstvuju, lupa doboš, a prilikom prikazivanja herojskih događaja, a borbenim poletnim momentima, muzika odjednom postaje iz nepoznatih razloga elegična, Stvara se raslcorak između muzičke pratnje i onih osećanja koja glumci na sceni treba da prikažu, i

U operi je reč o narođima Sever=

nog Kavkaza.za vreme uspoštavlja-

nja sovjetske vlasti, Ali muzika opere je daleka i tuđa stvaralaštvu naroda Severnog. Kavkaza. Ni u prikazivanju Kozaka, koji igraju veliku ulogu u sižeu opere, ni u prikazivanju gorštačkih naroda ne ispoljava se u muzici i pevanju ništa od onoga što bi bilo karakteristično za muzičko stvaranje Kozaka i gorštaka, za njihove pesme i muziku.

Vokalni deo opere — horsko i solističko pevanje kao i pevanje u ansamblu — vanredno je siromašan ı ne može se nikako uporediti sa bo> gatstvom melodija i širinom dijapazona za pevače, svojstvenih klasičnoj operi. U Muradelijevoj operi ostala su neiskorišćena ne samo bogata orkestarska sredstva Velikog teatra nego i glasovne mogućnosti njegovih

pevača. i i Ta opera, kaže drug Ždanov, pretstavlja osiromašenje, presušivanje

umetnosti — i muzičke i vokalne.

Ali podbacila je ne samo muzika, već je lažna i fabula opere. Njena fabula je veštačka, istoriski događaji

prikazani su netačno, neistinito. Ope= ra je posvećena borbi za uspostavija-

nje sovjetske vlasti i prijateljstva me-

Bakrorez Božiđara Jakca

U SOVJETSKOM SAVEZU

đu narodima Sevemog Kavkaza 1918 —1920 godine. U operi se to prikazuje na ovaj način: gorštački narodi među kojima se podrazumevaju Osetini, Lezgini i Đurđijanci, uz pomoć komesara — jzaslanika iz Moskve —

. prelaze ođ borbe protiv ruskog naro-

·da, naročito protiv kozaštva, na mir i prijateljstvo sa njima. -

»Istoriska noceistina — kaže drug ZŽdanov — sastoji se ovda u tome što ti narodi

nisu bili u neprijatelistvu s ruskim naro-

dom. Naprotiv, u onom istoriskom periodu, kome je posvećena opera, ruski narod i Crvena armija baš su u prijateljstvu s Osetinima, Lezginima i Đurđijancima uništavali kontrarevoluciju, polagali teme= lje sovjetske vlasti na Severnom Kavkazu, uspostavljali mir i prijateljstvo narođa.

A smetnju za orijateljstvb narođa ma Severnom Kavkazu pretstavljali su u to vre= me Čečenci i Inguši.

Prema tome, nosioci međunacionalnog noprijateljstva bili su' u to vreme Čečencl i Inguši, a umesto njih gledđaocu se kao takvi prikazuju Osetini i Đurđijanci. To je gruba istoriska greška, falsifikat prave istorije, narušavanje istoriske, istine«, (Str. 7). i;

· Drug Ždanov smatra da fijasko opere »Veliko prijateljstvo« njje usamljen šlučaj, on se ne može vesti

Bamo i jedino na Muradđelijev stva-

ralački neuspeh. Potrebno je da se sa svom pravičnošću oceni zmačaj meuSspeha ove opere.

»Ako opera pretstavlja najvišu, sintetič« ku formu umetnosti, koja u sebi ushlađu“

. je dostignuća svih osnovnih vidova umet-

nosti muzičke i vokalne, onda „neuspeh opere, koja se pojavila posle dugogodišnjeg prekida, znači ozbiljan fijaskO SOvjetske muzičke umetnosti« (str. 7).

Drug Ždanov ukazuje đa glavnu ođ-

govornost za prikazivanje loše Muradelijeve opere snosi Komitet za umet.

nost, njegov rukovodilac drug Hrap-.

čenko, On je na sve moguće načine reklamisao Muradelijevu operu i odobrio da se ona daje u nizu gradova, i to pre nego što je bila prokritikovana i odobrena od javnosti, Samo u Boljšem teatru utrošeno jm za njeno režiranje 600.000 rubalja.

»To znači da se komitet za umetnost podmećući rđavu operu za dobru, pokazao ne samo nepodobnim u pogledu rukovođenja umetnošću nego i neodgovornim, navevši držayu na velike neopravdane izdatke« (str. 7—40). .

Nedostaci Muradelijeve- opere, kaže

“drug Ždanov, mnogo su slični nedo-

stacima kojima se u svoje vreme odli_ kovala Šostakovičeva opera »Ledi

Magbet Mcenskog sreza« Drug Ždanov potseća na članak »Zbrka umesto muzike«, koji Je januara 1936 godine objavljen po direktivi CK SKP (b) i koji je izražavao mišljenje CK. SKP(b) o toj operi Šostakoviča. Taj članak je podvrgao oštroj kritici formalističku muziku Šostakoviča, U članku 8e kaže da vapijuće slobošti Šostakovićeve muzike potiču:

»ne od neobđarenosti kompozitora, već od njegovog neznanja da u muzici izrazi jednostavna i snažna osećanja. To je muzika koja je namerno sastavljena »naopako«, — fako da ni u čem ne bi potsećala na klasičnu opersku muziku, đa nićeg zajeđničkog ne imadne sa simfoniskim zvucima, sa jednostavnom, svima pristupač-= nom muzičkom reči. To je muzika koja je izgrađena po onom istom principu megiranja opere, po kome levičarska umetnost uopšte odriče pozorištu jednostavnost, realizam, razumljivost lika, prirođan zvuk reči“

Opasnost od fakvog pravca u sovjetskoj muzici je jasna, Levičarsko izopačavanje u operi proističe iz istog izvora iz koga potiče i levičarsko izopačavanje u slikarstvu, poeziji, pedagogici ili nauci, Sitnoburžoasko »novatorstvo« vođi ođvajanju od prave umetnosti, od prave nauke, od prave literature« (str, 9).

Od dana kada še taj članak pojavio u »Pravđi« prošlo je 123 godina. Period, kaže drug Ždamov, dosta veliki.

»sBađa je jasno đa pravac u muzici, koji Je tađa osuđen, živi, i ne samo Bto živi,

nego i ton daje sovjetskoj muzici, Pojava nove opere u istom duhu može se objasni-

ti Bamo atavizmom, žilavošću pravca koji

je Partija osuđila Još 1936 gođime. Ne sme ge preći preko toga, pa nam je dužnost đa tu stvar uzmemo u rasmatranje« (str. 9—10). :| :

U diskusiji koja se razvila posle reči druga A. A. Ždanova govorili su poznati sovjetski muzičari, koji su se

zadržali na ozbiljnim nedostacima.

današnje sovjetske muzike, O tim nedostacima govorili su drugovi J. A. Šaporin, V, G. Zaharov, T. N. Hrenjikov, 1. IL. Đeržinski. A. B. Golđenvaj= zer, V. M. Gorođinski, K, K. Ivanov, J. K. Katurska i drugi, | J. A. Šaporin podvukao je u 8vom govoru da je muzička svčst mnogih sovjetskih kompozitosa bila robinja buržoaskog modernizma, što se ubitačno odrazilo na njihovo stvaranje. U istom pravcu dejstvovala je i muzička kritika koja je·prenebregla mu zičko nasleđe, lažno izjednačavala podržavanje klasičnih tradicija s epi| gonstvom.

kuću srpskog ili crnogorskog popaljenika, i kad mu, inokosnu i bez ičega, podižu krov nad glavom?!

Preobražaj ljudi, života, odnosa, preobražaj pojmova i shvatanja vrši se u pomo, ma da, doduše; sporo -— Sporo za naše pojmove i naš stil rađa, za naš opšti tempo. Ali taj je preobražaj temeljit i konstantan, i on se probija kroz toliko naslijeđenih prepreka, kroz toliku konzervativnu ustaljenost i zao-

stalost, jer ovdje se zaostalost ne mje-

ri decenijama već vjekovima. Postoje još uvijek uglavnom arhaični oblici života, shvatanja, običaja. I zato je sve ovo što se danas na Kosmetu postiže daleko veličanstvenije (u punom smislu te riječi, i mislim đa ovdje ne zvuči nimalo banalno!) nego što to na prvi pogled, ovako u prolazu uopšte izgleđa; i zato su napori naših vlasti i organizacija već danas ovdje istoriski značajni, a lik kosmetskog omlađinca koji nosi na plečima dobar dio bremena borbe protiv srednjeg vijeka, taj lik biva sve draži i svjetliji. a Nije, razumije se, na Kosmetu ve lijepo i krasno i trebaće još godina da ova zaostala ali bogata oblast bude u koraku s ostalim našim krajevima. Ima naravno, grešaka i propusta, ima predrasuda, čak možda i inercije. Postoji na primjer kod dobrog broja Šiptara nevjerovatna vezanost za tlo, za okutnjicu, za ognjište, i vrlo, vrlo se teško odvajaju od svog sela, sreza. Ima dosta domaćinstava sa po 4—8 članova šposobnih za rad koji su na pretek i koji bi u fabrici ili na nekom drugom mještu mnogo bolje prolazili nego li ovako na svoja 3—4 hektara zemlje; ali neće da se odvoje, da ođu dalje od svog sreza! Na pazaru u Prištini vidio sam i ovo: na prostrtoj vreći, sred blata, prekrstio noge čovjek srednjih godina; pred njim, na drugoj vreći iznijeta roba na prodaju: jedanaest zarđalih eksera i dvije potkovice za cokule toliko sam izbrojao. Šta će dobiti za te eksere, koliko će zaraditi sjedeći tu čitav dan na toj vreći i gubeći dragocjeno vrijeme? Zar ne bi daleko više zaradio u Trepči ili na drugom nekom radilištu? A radne snage toliko treba!

Gorući je problem Kosmeta kako što prije i što efikasnije likvidirati punu nepismenost i zaostalost, naročito u selima; kako, kojim putevima, kojim gredstvima?

U uslovima vjekovnog ropstva pod Turcima a zatim u hegemonističkoj Jugoslaviji, albanski marod Metohije i Kosova bio je u punoj mjeri potlačen. »Prljava arnauština« — talco su i jedni i drugi nazivali šiptarski jezik. O školama, o knjigama na maternjem jeziku, o nekom kulturnom životu mije moglo, dakle, biti ni govora. I simbolično djeluje činjenica da su prve stvari štampane na šiptarskom — osim starijeg »Zakona Leke Dukađina« i nekih malih literarnih začetaka u prvim godinama našega vijeka — bili proglasi | leci Kompartije Jugoslavije; koji su poziva– li u borbu za punu slobođu, zatim ilegalni listovi »Zani i popullit« (Glas na= rođa), »Lirija« (Sloboda) i dr.

Danas međutim u Prištini izlazi nekoliko listova na šiptarskom jezilcu, i jedan na srpskom (Jeđinstvo). Neđeljni list »Rilindia« (Preporod) ima tiraž preko 5000 primjeraka, mjesečni časopis »Perparimi« (Napređak) s tiražom preko 3000, Pionirske novine sa oko 17 hiljađa, pa »Glas omladine« i Bilten

,ATŽ — takođe sve na šiptarskom. Sem

Kompozitor V. G. Zaharov govori o ćorsokaku u koji je zapalo stvaranje kompozitora-simfonista. Dela vođećih kompozitora su tuđa i nerazumljiva sovjetskom. narodu, odbila se od njega. Komplikovanje tehničkih metođa pretvorilo se kod kompozitora-simfonista u cilj sam po sebi. U težnji za novotarenjem, kako bi njihova muzika bila mođerna, kompozitori smatraju da put ka tome novom vodi kroz tehničko komplikovanje muzičkih manira, zaboravljajući pritom potpuno da Be bliskost današnjici, povezanost sa njome može postići samo onda kad kompozitor poznaje misli i osećanja naroda (i teži da ih izrazi u svome stvaranju. ·

:•'P. N. Hrenjikov smatra da je u mu. zičkoj umetnosti došlo do krize. Došlo je do otuđivanja između kompozitora i naroda, U Savezu kompozitora

ı vlada učmala atmosfera. »Vodeći« kompozitori pretvorili su se u veliko. dostojnike, čija su dela servilni kritičari do neba veličali. To je najnegativnije uticalo na mlade kompozitore · koji su se slepo povodili za »korifejima«, pretvarajući u dogmu njihove greške i nedostatke. U Savezu kompozitora nije bilo kritičke atmosfere, bez koje ne može da postoji i đa se normalno razvija stvaralačka organizacija, 7

I. IL, Đeržinski kritikuje mnoge kom. pozitore zbog njihove trke za lažno gshvaćenom originalnošću, usled čega kompozitori zaboravljaju na to za koga pišu i udaljavaju se od širokih masa slušalaca.

A. B. Goldenvajzer ističe u svom, govoru odbijanje kompozitora da u svom stvaranju iskorišćavaju bogatstvo narodne muzike, dok su najveći kompozitori svih vremena, a pre svega genijalni ruski kompozitori, obilno crpeli iz tog izvora,

V. M. Gorodinski zadržava se na ostacima buržoaskog individualizma u stvaranju onih kompozitora koji sma traju da oni jedini mogu donositi sud o svojim delima i ravnođušno se od. nose, prema činjenici da njihova dela ostaju nerazumljiva narodu. Samim tim njihovo ·stvaranje ostaje · pozadi muzičke kulture naroda. Seal

Diskutanti su na savetovanju oštro

- Pr iu = Li AOa

RR: OVA O GL [BA

toga, preveden je čitav niz govora i članaka naših najviših rukovodilaca,

STRANA 3

rı

KOSOVA I METOHIJE

i brošure Lenjina, Staljina, Kalinjina

među prvim knjiga maršala Tita, kao Ya ija i

itd, Javljaju še i prvi začeci literature.

i poštoji već nekoliko mladih i talento” i

vanih ljudi koji pišu na šiptarskom —

Dželadin Hana, Esad Mekulji, Džafer

Voksi i drugi. No tu se uporedo javlja u svoj #vojoj

akutnosti i problem nepismenosti, koja —

je masovna pojava i s kojom 6u se ozbiljno ponijele vlasti i organizacije. Na tom planu postignuto je uspjeha i ve likih i znatnih, ali još i te kako treba

zašukati rukave da se raskrči mrak, U

tome ima divnih primjera, primjera kakvi su mogući samo u istinski narođnoj državi kao što je naša, Primjer udovice Alije Morine iz Gnjilana: zba= cila je feredžu, vratila se već davno zaboravljenim slovima, naučenim nekad u djetinjstvu, postala svjesna ak-

· tivistkinja i otvorila prvi analfabetski

tečaj za Šiptarke! Ili Džemalj Jašari, iz Prizrena, Otišao je poslije oslobođenja u Jugoslovensku armiju i tamo naučio da čita i piše, Kad se vratio u svoje mjesto odmah je, otvorio analfwbetsii tečaj, ističući se svojim besprimjernim radom. Ubrzo je postao privremeni učitelj- A to uopšte nijesu usamljeni i izdvojeni primjeri. Kao ni primjer Bajrama Jupe, pretsjednika narodnog odbora u Suvoj Reci, koji se od običnog seoskog čobanina uzdigao do narodnog poslanika. Ili Sulejmana Osmanla današnjeg pretsjednika gradskog odbora u Peći. I drugih, i tolikih drugih.. Mnogo se očekuje od omladine koja pohađa razne škole i kurseve, U Pri- · štini, Prizrenu i Peći postoje pune šiptarske gimnazije, u Đakovici učiteljska škola i niža gimnazija, a u svim s&reskim mjestima progimnazije. Pored tih šiptarskih, postoji i nekoliko srpskih gimnazija, učiteljskih, srednjetehničkih, poljoprivrednih i stručnih škola. •

'Sa Karagača je pogled divan — tu je

Metohija pred tobom kao na dlanu, 1 ”

pozdravlja te uzdržani Šteđim pod mijegom, i nadviruju ti se rugovske padine i crveni krovovi Peći trče jeđan preko drugog. Pokupilo je rosu jutarnje sunce i laka magla prosula se sprudovima Bistrice među vrbake; po ravnici nečujno puze autobusi tvrđim pra–šnjavim drumovima i pruga tone u đa– ljinu — razlistalo se proljeće i probujalo iza krupnih pljuskova kiše: oh, živjeti, živjeti, živjeti!..

Sjedim na travi s Osmanijem, »Šta misliš, kaže, o ovom mom predlogu?« I nastavlja; |

— Ne iđe baš kako treba s tim feredžama! Da osvijestiš ljude i te koliko pameti treba dolijevati. Ima tu nekih čet'ri stotine žena pod feredžom, sirotinja, Ne skiđaju feredžu, ne,mogu zbog toga ni da rade, gdje đa rađe, šta? A. sirotinja! Ja mislim ovu: predđložiću odbori da osnujemo ćilimarsiltu zadrugu, One će to moći, vrijedne su im ruke, a zbrinućemo ih, Polako će nestajati i feredža... Šta misliš? e,

Bta mislim? Mislim da ovo proljeće nije B8amo u granama i po livađama, da je proljeće čitava naša mlada zemlja i ljuđi u njoj, da ćemo prevazići sve teškoće i prepreke; proljeće stvaraju naše ruke koje dižu palate za narod, koje riju Iminu rudokopa i tunela, proljeće nosi srca naša puna vjere i l]juba-' vi — otećemo se ostacima divljine, i probiti snažno, nezadrživo, glasno u novi i još bolji život. A tada, šta li će tađa reći stari Ali Binak, kojom li će pjesmom propjevati?..

II IJ III

Kritikovali mnoge druge neđostatke u oblasti sovjetske muzike: potcenjivanje trađicija klasične muzike za čime su težili formalisti; ograničenje stvaranja mnogih kompozitora na oblast simfoniske muzike i odbijanje đa rade na drugim žanrima muzičkog stvaranja — operi, pesmi, i dr.; štetočinsku liniju u pripremanju novih kađro. va, koji su vaspitavani u đuhu slepog podražavanja kompozitorima-formali. stima, što je dovelo do toga da iz konzervatorija izlaze polutani i neznalice u oblasti ruske klasike. i Na savetovanju su govorili i kompozitori V. I. Muradeli, A. I. Hečatur= jan, D. D. Šostakovič, V. J. Šebalin, čija su dela učesnici savetovanja podvrgli kritici kao formalistička, nerazumljiva i tuđa sovjetskom narodu. Kompozitori su u svojim izlaganjima priznali da su ih u njihovom stvara= nju rukovodile lažne pretstave i ideje, a to je negativno uticalo na njihova dela. Međutim, pomenuti kompozitori nisu umeli da otkriju korene svojih grešaka i da ih podvrgnu doslednoj, principijelnoj kritici; govoreći o zadacima sovjetske muzike i o putevima njene rekonstrukcije, oni su se ograničili na opšta izlaganja i apstraktne deklaracije, Zbog toga su njihovi govori bili nezadovoljavajući. { : y U toku diskusije uzeo je reč drug A. A. Ždanov. U svom velikom govo-

ru, ispunjenom dubokim teoretskim

sadržajem, đrug Ždanov je analizirao stanje u oblasti sovjetske muzike, ocrtao njene krupne nedostatke i otkrio njihove izvore, ukazao na pre-

preke koje ometaju razvitak sovjete

ske muzike kao i na zadatke čije re.

šenje treba da izvede sovjetsku mu- ~

ziku na put procvata. 17 POOR Drug Ždanov podvrgao je oštroj

kritici stanje u Komitetu za umetnost

i u Savezu kompozitora. On je uka-

zao da je Komitet za umetnost odigrao

veoma nezgodnu ulogu' praveći se da

še on zalaže za realistički pravac u muzici, Komitet je u isto vreme na sve moguće načine povlađivao formalističkom pravcu; necbavešton | nekompetentan u pitanjima muzike, Komitet se povodin zn kompozitnsma

formastičkog kova, uzdizao njegove

prefstavnike i samim Tim doprinosio. dezorganizaciji i unošenju ide zbrke u redove, kompozitora,