Књижевне новине

| — Do juče Francfeld, zatim Kradjevićevo, a danas Kanarevo, — veli

bora Saveza ratnih vojnih invalida,

Lu , a to je kolonija demobilisanih boYE i invalida Jugoslovenske armije

i ugledno zadružno»selo, Još u posled-

| njim mesecima 1945 godine — priča

con istoriju ovog mesta — ulicama koje su do tada bilć puste viđali su se

— novi stanovnici — ljudi u pola vojni-

m, pola civilnim odelima, Neki su mosili zavoje, a većina je išla na štaMama. Prvi dani u novom mestu bili

su dosta teški, a i ljudi su se teško ___navikavali na novi život. Bilo je mu| ke objasniti im značaj nove naseobi- ~

OMA Narodna vlast izišla nam je u su-

: |

sret i dala nam sve mogućnosti za život. Uporedo sa poboljšanjem ekonomskih uslova razvijao se politički .- i kulturno-prosvetni rad među kolonistima. Otvoren je dom kulture, gde

. Su isprva održavane priredbe, a usko73 ro je postao centar oko koga smo se _ okupljali, Prošle godine osnovali smo | muzičku sekciju slepih, Ona je u sa-

stavu kulturno-umetničkog društva,

a inicijator za sve to bio je slepi rat-. ni vojni invalid Božo Lukić.

Ukratko mi je Marko Miković. opisao život i rad invalida, a zatim smo zajedno pošli kroz selo. Usput mi je još mnogo pričao o invalidima, a najviše o slepim.

— Oni žive sa svojim porođicama, a život im je ispunjen rađom, pesmom i muzikom. Oni su najaktivniji radnici na kulturno-prosvetnom polju u seljačkim radnim zadrugama.

U glavnoj ulici sela, na putu od železničke stanice ka centru, nalazi se njihov dom.

— Nedeljom pre podne ispred ove kuće je življe nego obično, — vele drugovi koji su bili sa mnom. — Tu Se slepi invalidi okupljaju da porazgovaraju, izmenjaju misli i sviraju.

Znao sam da ću biti s njima i s nestrpljenjem sam čekao taj čas. Oni mene neće videti, a da li će se radovati kad čuju da je neko došao da ih poseti — to nisam znao. Naše će se ruke čvrsto stisnuti. Ja ću možda po izrazu njihova lica pogoditi bar deo njihovog života, ali oni mene neće videti. Dok sam im išao u susret čuo sam harmoniku, a jedan glas pevao je me= lodije iz pesme »Moskovskog valsa«: »Nas ulica šumom vstrečala..-« Već smo tu. Dok sam se rukovao sa onima koji su bili napolju, pogledao sam kroz prozor: dvadesetogodišnja Leposava Stanić, koja je ostala invalid još u svojoj sedamnaestoj godini, u sali je igrala valcer sa svojom sestrom koja ju je dovela u dom. Dugo sam je gledao. Lice joj je vedro i nasmejano, iako s tragovima patnji i bola. O njoj kažu drugovi da već gođinu dana svira na harmonici i uporedo uči Brajerovu azbuku za slepe. Pročitala je mnogo knjiga, napisanih ovim slovima. Nailazi Kosara Beg. Djevojka ođ svojih dvadeset i pet godina, s ožiljcima od opekotina baruta po licu. Drži u ruci štap kojim traži stepenice da uđe u dom. Na nozi ima protezu i obazrivo ulazi, Ona je mirna i povučena, pa bi onaj koji je ne poznaje rekao da je tužna. A kad govorite s njom, osetićete čvrstinu, osetićete da je Kosaru vaspitala Komunistička partija Jugoslavije, u čijim se ređovima nalazi već više od četiri gođine.

Ispred doma stoji desetak slepih. Među njima je Božo Lukić, On izlaže političku situaciju, jer je upravo slušao radio. Drugovi ga pažljivo slušaju, Crne naočari okrenute su jedne drugima, a ispod njih veđe ubrzano trepću. Posle izlaganja Bože Lukića nastavlja se diskusija, koja bi se Vodila još dugo da ne priđoše neki o-

Marko Miković, sekretar mesnog od-

. storije,

Franjo Šimunović: Žene iz Zagore

· mlađinci. Oni započeše razgovor

U KACAREVU

i o za-

družnim poslovima. U isčekivanju da se svi okupe, slepi

pričaju o kućnim poslovima. Šale se,

zađirkuju se prijateljski. — Jovo Nikolić je danas nešto neraspoložen, — kroz smeh kaže jedan. — Šta je sa romanom? — pitaju ga drugovi. ' Jovan Nikolić namešta preko pa-

trljka amputirane ruke štap, koji se

već iskrivio od upotrebe, popravlja naočare pred slepim očima i s uverenjem kaže:

— Čitaćete vi u najskorije vreme ·

moje delo... » i

Koliko vedrine i životne snagel Gledajući te ljude koje je rat izbacio iz stroja Armije, a Partija vaspitala da mogu stati u stroj socijalističke izgradnje naše zemlje, kroz sećanje mi promiču slike invalida iz prošlosti, kada se o njima nije vodila nikakva briga, osim što su mnogima dodeljivane knjižice za »slobodno prosjačenje«. i o

Jovan Nikolić, posle rađa, sam kuca na mašini roman, iz koga je već jedan odlomak štampan u »Književnosti«.

Pošto su se okupili, ulaze u salu za priredbe. Pianino, harmonium i još neki muzički instrumenti odaju namenu te sale.

Tamburaši počinju svoj „program. Zanimljiv je taj početak. Nemaju di-

'rigenta, nego solist daje znak za po.četak Zaftim zabruji

muzika. Prsti sami osećaju gde treba da dodimu žice. Svu svoju snagu i radost oni unose u pesmu, a oni koji ne sviraju pažljivo ih prate. : Posle kraće pauze, koja je ispunje-

na šalom, ponavliaju se isti znaci raspoznavanja i muzika počinje. Lica

" su veselija, a po taktu muzike glasovi se slivaju ujedno i pesma odjekuje: »Koraci,. tutnje u napad, — napred, uz druga je drug....s. |

Posle toga instrumišmti su smešteni |

u futrole, slepi drugovi su posedali, a jedna omladinka pročitala je najvažnije političke događaje iz »Borbe« pa se razvila živa diskusija. Po svemu se vidi da slepi drugovi redovno prate političke događaje i dobro znaju situaciju u svetu i kod nas. Posle pregleda dnevne štampe prelazi se na prorađivanje materijala sa Petog kongresa KPJ, koje su slepi drugovi u Kačarevu već slušali preko radia. Sutrađan je njihova radost bila po= tresna, duboka, K njima su došli u posetu ratni drugovi, oficiri Glavne političke uprave Jugoslovenske armije. Doneli su im četiri stotine knjiga, izdatih posle oslobođenja, i stisak ver-

ı ne ruke saborca.

Njihova zadruga »Crveni proleter« nosi zastavicu najbolje seljačke radne zadruge u Srbiji, Poseta ratnih drugova značila je i ođavanje priznanja starim „drugovima „na. novom frontu. ;:

Jovo Nikolić, slepi književnik

samouk, recitovao je svoju pesmu u domu kulture. Kulturno-umetnička

ekipa Centralnog doma Jugoslovenske”

armije izvela je muzički program u

zajednici sa zadrugafskim omladin-.·

skim horom. A dvorana puna. I srca puna tople drugarske ljubavi i radosti. Viđoje MARKOVIĆ

Festival sindikalnih

kulturno-umetničkih

društava Slovenije u Mariboru

Od 21 do 29 novembra održan je u Mariboru festival najboljih slovenačkih sindikalnih ·Kkulturno-umetničkih društava. Nastupile su dramske i folklorne grupe, duvački orkestri, harmonikaši, pevači, solisti-instrumentalisti, pevački horovi i recitatori. Dramske grupe izvele, su Škvarkinovi komediju »Ispit za život« Kreftovu istorisku dramu »Celjski grofovi«, Gogolievu komediju »Ženidba« i Simonovo »Rusko pitanje« i druge komade.

Od dramskih grupa istakla se nmajviše grupa iz Jesenica, koja je dala harmoniž.. no zaokruženu pretstavu sa dobrom inscenacijom, režijom i interpretacilom, Komisija je dodelila Jeseničkoj grupi prvu nagrađu od 10.000 dinara, a njenom režiseru dođeljena je nagrada od 3000 dinara.

Najbolji glumački materijal ima bez sumnje grupa iz Kranja. Što nije došla do izražađa krivica je u prvom ređu do režisera koji je gurao glumce u patetičnu, fovsiranu igru.

Prilično dobre pretstave dale su i grupe iz Trbovlja i Ptuja.

Od plesnih grupa dele prvo mesto i na-

građu ođ 5000 dinara SKVD »Javornik« SKVD »Prežihov Voranc«. Vođe ovih grupa nagrađeni su sa 1500 dinara.

Prvo mesto u takmičenju duvačkih orkestara osvojio je orkestar SKUD »Prežihov Voranc« iz Guštanja, kome je dodeljena nagrada od 10.000 dinara 'i njegovom dirigentu 35000 dinara.

U takmičenju orkestra prvo mesto i nagradu ođ 10.000 dinara osvojio je orkestar SKUD »Dušan Jereb« iz Novog Mesta. Nagrađen je takođe dirigent.

U grupi harmonikaša istom nagradom nagrađeni su svirači SKUD »France Prešern« iz Kranja i njihov dirigent, od pevačkih horova SKUD »Jože. Moškrič«e iz Ljubljane, »Angel Besednjak« iz Maribora, »PFrance Prešem« iz Kranja, »Slava Klavora« iz Maribora, »Jože Lacko« iz Ptuja kao i njihovi dirigenti.

Na Dan Republike priređena je svečana Akadđemija na kojoj je govorio ministar prosvete Slovenije dr Jože Potrč. Zatim su pobednicima podeljene nagrade, prelazne zastavice i diplome za požrtvovan i uspešan rađ na kultumom uzdizanju u ovoj godini.

Olivorena je izložba dokumenata Drzavnog arhiva

Trinaestog đecembra, na dan 50ogodišnjice osnivanja i rada Državnog arhiva NR Srbije, otvorena je, u zgradi Državnog arhiva, u Karnedžijevoj ulici broj 2, izložba pisanih dokumenata. Otvaranju izložbe prisustvovali su pretstavnici Ministarstva prosvete NR Srbije i veliki broj kultumih i javnih radnika.

Izložbu je otvorio direktor Državnog arhiva dr Nikola Škero-

vić. Govoreći o pedesetogodišnjici osnivanja Državnog arhiva, značajne kultumne i „načne usta-

nove, on je istakao da su svi naši poznati naučnici i pisci iz oblasti iknjiževnosti, prava i sudstva, etnografije, štampe, ekonomije itd. radili u ovoj arhivi i koristili njenu bogatu građu za izrađu naučnih studija o pojedinim pitanjima. Samo

na osnovu građe iz Arhiva napisano je preko 50 dela. Isto tako bogatu građu Arhiva koristili su, pored naših, i naučni radnici iz Rusije, „Francuske i Bugarske. Ukazujući na značaj čuvanja arhivske građe, on je podvukao da su naše narodne vlasti izdale, početkom ove godine Naredbu o privreme= nom obezbeđenju Arhiva. U duhu te naredbe, Ministarstvo prosvete NR Srbije osnovalo je, u 16 većih centara Srbije, arhivska sedišta sa zadatkom da na terenu prikupljaiu dokumenta.

Na kraju svog izlaganja Nikola Ške-= rović je rekao da je potrebno da naši naučnici, štampa, naučne, prosvetne i kulturne ustanove i organi narodne vlasti pomognu uzdizanje svesti kod naših ljudi i važnosti i potrebi čuvanja pisanih dokumenata i drugih spomenika naše prošlosti.

Izložba dokumenata biće otvorena |

do 18 decembra.

Rad Gradske knjižnice u Zagrebu

Gradska knjižnica u Zagrebu, razvijajući stalno svoju delatnost, zabeležila je značajne uspehe. Ove godine u Knjižnicu je upisano 5179 članova, dok ih je 1946 bilo 2.117. Broj građana koji su došli po knjige od 1 januara do polovine septembra ovce godine iznosi 54.514, to jest dva puta više nego u 1946 gođini. U istom vremenskom periodu (od 1 januara do polovine septembra 1948) knjižnica je pozajmila 109.488 knjiga, dok je u 1946 pozajmljeno svega 36.830 knjiga.

Ovi pođaci daju samo sliku Kkvantitativnog porasta, a pravo stanje viđi se tek on-

• da kađa se doda, da je u periođu maiseptembar 1947 izvršena revizija fonda Knjižnice i đa su naučni radnici i književnici potpuno izdvojili šund i nenaučnu knjigu iz pozajmnog fonda. U toj promeni kvaliteta, koji nije mogućno izraziti brojevima, sastoji se zapravo i sav uspeh Gradske knjižnice.

Gradski Narodni odbor pružio je radnom kolektivu Knjižnice punu pomoć u jnnjegovom nastojanju da primenom novih metoda u rađu i uvođeniem novih organizacionih i agitacionih oblika razvije rađ i uzdigne Knjižnicu na viši stepen. Samo za nabavku knjiga, ođ Oslobođenja do danas, dao je Gradski narodni odbor sumu od 900.000 dinara.

Prostorije su danas osnovni problem koji treba da reši Gradska knjižnica. To se najbolje vidi, ako se uzme u obzir da je samo 13 ovog meseca došlo u Knjižnicu 494

građanina, đa su oni vratili 712 pročitanih

knjiga i pozajmili novih 829.

Osetila se potreba, prema tome, da se dvorana u prizemlju zgrađe Novinarskog doma, u kojoj je smeštena Gradska knjižnica, preuredi za čitaonicu, pošto je to preduslov napretka Knjižnice,

Gradska knjižnica poseduje danas 76.270 knjiga.

— -T-——:

Filmske vesti

Svaki stanovnik Požarevca video je od početka ove godine prosečno po 17 {ilmskih pretstava, jer je na 13000 pretstava u dva požarevačka bioskopa bilo ukupno 285.980 gledalaca. o

Početkom ovoga meseca Radničko kul' turnosumetničko društvo »Vasa Pelagić« iz Banje Luke gostovalo je sa svojom dramskom i recitatorskom grupom. po šumskim gazdinstvima, gde je dalo nekoliko r za radnike. U većim šumskim

| priredbi S ima ostoje bioskopi, dok poPada a bla Potinistarstva prosvete če-

- kretni bioskopi _ sto gostuju a u najudaljenijim šumskim

radilištima i prikazuju domaće i strane filmove. /

* wi

_________ pNŽEVNFNOVNE | KOD SLEPIH RATNIH VOJNIH INVALIDA

Arheološki muzej n SH

ı ški muzej u Splitu, osnovan pred 03 |OGMcdnNe stoljeća i četvrt (1821. god.), danas je najstarija takova ustanova u Jugoslaviji. Osnovan kao »Solinski muzej, t.j. sa zadatkom da prikuplja i čuva Spomenike negdašnje metropole Dalmacije (Salonae), on je ubrzo prerastao u centralni arheološki muzci na našem primorju, proširivši svoju djelatnost nad čitavim teritorijem Dalmacije. Ipak, Salona je ostala glavnim područjem muzejskog terTenskog rada i dalje, i bogate zbirke muzeja, osobito jedinstvena u zemlji zbirka kamenih i epigrafskih spomenika, najvećim „dijelom potječu iz OVOE neiserpivog arsenala spomenika, koji je — usput rečeno — tek djelomično istražen i poznat.

Period od osnutka muzeja do „konca prvog svjetskog rata, dakle jedno čitavo stoljeće njegova djelovanja, bio je —1 Uuž izvanredno velik priliv spomenika i ostalih muzejskih eksponata — obiliežen dugotrajnom borbom za prikladnim prostorijama, borbom u kojoj se naročito zalagao ondašnji ravnatelj đon Frane Bulić.

Splitski muzej prema tome ima 1.0 tl prednost, da je jedan od rijetkih u zemlji koji raspolaže prostorijama — mada danas već nedovoljnim — građenim specijalno za muzejske i uopće ekspozicione POtrebe. Sistematizacija novoga muzeja bi la je povjerena ondašnjem podravnateliu a današnjem ravnateliu — višem naučnom suradniku i akađemiku — Mihovilu Abramiću. Osobita atrakcija splitskog muzeja je njegov lapidariji, t.j. zbirka kamenih spomenika, koja je svakako najbogatija u zemlji. Ova je zbirka uglavnom postavljena kronološki, ali su pri njenom urcđivanju uzeti u obzir i ostali momenti, kao estetski, Kkulturno-historijski, elnografski, društveno-ekonomski itd, ako prvi historijski spomenici u Dalmaciji datiraju još iz doba grčke kolonizacije naše obale to oni i otvaraju ovu dugu seriju dokumenata, koji ilustriraju sva razdoblja dalmatinske povijesti, gotovo do najnovijih dana, Muzejski suradnici upriličuju stručna vođenja osobito kod grupnih posjeta muzeju (đačke ekskurzije, radničke grupe, borci i oficiri Jugoslavenske armije ili Ratne mornarice itd.).

Kako je splitski muzej bio đugo Vremena jeđini muzej u Dalmaciji, on je proširio svoje djelovanje i na ostala područja naučnog ispitivanja prošlosti naše oblasti, Tako je nastala skromna predhistorijska zbirka — koja danas nipošto dolično ne reprezentira Dalmaciju, bogatu tragovima predhistorijskog života, — zatim vrijedna zbirka sređovječnih spomenika, u kojoj se ističu spomenici iz doba hrvatskih vlađara (na pr. natpis kneza Tirpim1ra. te osobito važan natDis MWraijice Jelene), pa onda zbirks spomenik dMalmatinske — večinom splitske — romanike „gotike i baroka, koji nam đozivaju doba slobodnih đalmatinskih komuna, te mletačku okupaciju Dalmacije i najnovija razdoblja nmjene historije.

Osnivanje drugih dalmatinskih muzeja (Arheološkog muzeja u Zađmmu — koji u razdoblju između dva svjetska rata nije mogao da naučno istražuje teren koji mu je gravitirao — i Muzeja hrvatskih starina u Kninu. jieđinstvene ustanove u 7emlji), ograničilo je đonekle delokrug rađa splitskog muzeja, koji je svoja istraživanja opet prvenstveno usmierio na grčkorimski period i na područje uže Dalmacije. Svoj interes za naučne probleme sredovječne arheologije pokazivao je splitski muzej i dalje, surađujući kod mnogih akcija. koje su pođuzimala razna lokalna društva za proučavanie domaće historiie (»Kninsko starinarsko društvo« — iz čijeg Je djelovanja rezultirao Muzej hrvatskih starina — pa onda »Bihać«, »Radovan« i sl.). Mnogostruka djelatnost splitskog Arheološkog muzeja, rezultati pređanog rada niza Henmeracija u ovih sto i tridesetak SgOdina postojanja, ogledaju se naročito u naučnom organu muzeja »Vjesnikmu za arheologiju i historiju dalmatinsk!«, čii ie svezak izišao 1978. gođine, a 52. svezak, pDrvi poslije oslobođenja, sada se nalazi u štampi.

Danas 'hkađ je narodna vlast poduprla osnivanje i razvoj lokalnih i gradshih muzeja (na pr. u Šibeniku, Splitu, Trogim i dr.) provodi se lagana decentralizacija, i splitski Arheološki muzej sa simpatijama gleđa na napredak i procvat niihovih arheoloških zbirki, ukazujući im stalno svoju moralnu pomoć i potporu.

U pogledu orgraničavanja djelokruga ra> da splitskog Arheološkog muzeja potrebno je upozoriti još na dva značaina događaja, čije je rješenje donio pobjedonosni završetak narodnooslobodilačke borbe, Prvi je povratak Zadra u krilo domovine, uslijed čega je muzej opet preuzeo svoju zadaću u. sjevernoj Dalmaciji prekinutu fašističkom okupacijom. Drugi događaji je usređotočenje svih istraživačkih akcija sredovječne, t.j. starohrvatske epohe u Splitu. što je dobilo svoju punu sankeii prenošeniem bivšeg »Muzeja hrvatskih starina u Kninu« u Split, gdje će djelovati pod neposrednim okriljem Jugoslavenske aka– đemije znanosti i umjetnosti u Zagrebu.

Arheološki muzej u Splitu stoji pred nizom zadataka, koje treba ostvariti u najskorije vrijeme. Godine 1951 završava se naš prvi Petogodišnji plan, a istodobno navršava se 130-godišnjica utemeljenja muzeja. Ovaj će događaj trebati proslaviti novim postignućima njegovih suradnika na svim poljima muzejske djelatnosti, pa bi se već sađa moralo misliti na jednu doličmu spomenicu, koja bi prikazala život i rad ove, naše najstarije institucije u, zemlji. To bi bila prigođa đa se već jednom izda toliko potrebiti i nagovijoštani mu-– zeiski vođič, koji bi mnogo doprineo populariziranju naše arheološke nauke i dosađašnjih postignuća na tome polju.

Djelatnost muzeja mora se, mnogo više nego dosad, razvijati na, terenu, a ispitivanje terena ne može i ne smije biti prepušteno. slučaju, koji vrlo često znađe biti nesmiljeni rušilac vrijednih svjedoka Dprošlosti naše zemlje. {

TU planu Muzeja predviđeno ie da se nastavi s ispitivanjem topografije stare Salone, đa se potpuno ispitaju zidine i nekropole starogrčke Isse (Vis), konačmo da se iskopavanja proveđu iu starom Rideru (Municipium Riditarum, damas selu\ DaniTu kođ Šibenika), vrlo važnom ilirskom naselju ,koje je svojim institucijama — 0O5O0bito nacionalnom onomastikom — kroz Više stoljeća prkosilo rimskoj okupaciji i romanizaciji. Danas se kroz ovo selo izgrađuje vođovođ, pa su već dosadašnji radovi dali prve rezultate. Muzej će trebati širim zahvatom ući u Ključ topografije ovog znamenitog naselja, na isti način kao što će fakovim zahvatima frebati da inmterevnira kod svih ostalih nalaza, spoienih sa zamašnim rađovima na izgradnji i obnovi naše oblasti. Tako je u toku ovog ljefa i u samome Solinu, izgradniom novog vođovođa u Kaštel Sućurcu, došlo na Vidđielo jedno novo, đosađ nepoznato antikmo problie, koie je starim Solinjanima služilo kroz više stoljeća. TI u Trogiru, grad-

njom škole za učenike u privredi, naišlo se na tragove jednog antiknog groblia. Poređ novih istraživanja i iskopavania Muzej iz svojih ređovitih stredstava stalno re-

·staurira solinske spomenike, koji mnogo

trpe od studeni i vlage. Velika površina ovoga građa i mmatan broj spomenika koji svake gođine očekuju restauriranje, zahtevaju velike sume, mnogo materijala i radđme snage. Potpora na koju je muzej nailazio i dosada, neće ni u buduće izostati. UwuUviđajući hitnost i korist ostvarenja ,planiranih iskopavanja, ovu je muzejsku akciju pođupr]la, preko svoga Historijskog instituta, i Jugoslavenska akademija, koja je već omogućila prva istraživanja stare Isse. Ova će se istraživanja nastaviti i u sli'jeđećoj gođini. S takovim perspektivama ulazi splitski Arheološki muzej u novu godinu, koja će dovesti bez dvojbe do novih važnih otkrića iz najstarijeg povijesnog razdoblja naše zemlje. '

D. R. M.

wdgovorni uređnik: Jovan Popović, Beograd, Francuska broj 1 — Štamparija »Borba«, Beograd, Dečanska 31.

'bljane,

ka N. S. Deržavina pretstavlja

a 3

CANKAR NA ZAGREBAČKOJ ~

POZORNICI

še je LEBA o ija 4 ni slovenački dramatičar na zagreCaćko, pozornici. On je zapravo i DPNEOAU tor Slovenac koji je izveden na hrvatskom jeziku. Jer prije no što je prikazano 70 njegovo djelo (Jakob Ruda«, 1900), Sada se u zagrebačkom kazalištu samo je a) slovenački komad, a to je bila VOTE t0 u jednom činu »Berite novice« (O aa te novine«) od J. Kersnika i J. Jurčića. S su djelo međutim prikazivali hrvatski Prot ci na slovenačkom Ja, g-18 „PODEOE og posjeta Slov LJ Sila olja, opsta i Gorice, u povodu otvorenja nove kazališne zgrađe, U Za-

grebu.

Prva Cankarova drama dđa« davana je u Zagrebu 23. XIT. 1900, Rad su piscu bile tek 24 godine. (Prva: OGI a u Ljubljani bila je par mjeseci prije 21 ga). sluga za zagrebačku izvedbu Pr. pada svakako tadašnjem članu i LeGale ju zagrebačke drame Ignjatu pBorštniku, iii je, Slovenac rodom, prijateljevao 5 mladim autorom i dobro poznavao njegov književni rad. Borštnik je djelo preveo režirao ,a ujedno je igrao i naslovnu ulogu. Šš

Nakon toga protekla su gotovo dva dđecenija, dok Cankar nije ponovno došao na repertoar. Poslije 1918, on je bio prvi Slovenac, kojega je izvelo zagrebačko kazalište. Dne 10. IX. 1919. izvedena je prvi put njegova snažna socijalna drama »S lug ani« (»Hlapci«). Djelo je postiglo snažan dojam i doživjelo je istog mjeseca četiri izvedbe, Tađašnja kritika pravilno je ukazala da je djelo prožeto vrelim Cankarovim revolucionarnim duhom,

Cankarovo mnajosebujnije i najličnije sceensko djelo, u kojemu se unakrštava poetska fantazija s jetkom i nepoštednom satirom, fars_a »Pohujšanje v dolini Šeni-Florjanski« davano je u Zagvebu četiri puta, ali uvijek na slovenačkom jeziku. Prigodom prvoga kongresa 'Mxdđruženja glumaca postovali su u Zagrebu beogradski | ljubljanski dramski ansambli, pa je Slovemsko narodno gledališče tom prilikom izvelo 7. VII. 1920. po prvi put Cankarovo »Pohujšanje« kao svoju reprezenfativnu predstavu. Ova je izvedba postigla takav uspjeh, da je ponovljena u listopadu iste godine, kad su ljubljanski glumci ponovno u tu svrhu posjetili Zagreb. ĐDne 11. XII. 1928., povodom 10-godišnjice Cankarove smrti, izvelo je zagrebačko »Slovensko prosvjetno društvo« ovo djelo u originalu. Zasluga za ovu izvedbu pripađa Ninku Nučiću, koji je vodio režijui igrao jednu od glavnih uloga. Ova je izvedba wonovljena iste sezone prigodom otvorenja kolektivne izložbe slovenačkog slikara Rikarđa Jakopiča.

Slijedeće Cankarovo djelo koje je prika-

Tvan Camkar najvii

wakov RU-

zano u Zagrebu, bila je njegova »L1jepa Vida«. Ova predstava davala se %., VI. 18db? kao ispitna predstava Glumačke ško„ e. oi. »Sluga Jerneji n

: | BROJA.

jegovo pra. vo« prikazivan je u Zagrebu na oba je--

“1

zika i u dvije scenske verzije. Izvedba na Bo

hrvatskom bila je 12. XI, 1927. te se davala kao radnička predstava. Ovu Cankarovu novelu dramatizirao je V. Skribinšek a

prevod je bio od B. Tepavca. Na slovenač- ·

kom davan je »Hlapec Jernej in njegova pravica« dne 13. XII. 1932. u izvedbi Radničkog featra »ŠSloboda« iz Ljubljane.

Dramski studio zagrebačkog kazališta, koji je bio okupie napredne glumce i kazališne radnike i koji je za vreme svog djelovanja „početkom «tridesetih „godina, izvodio isključivo djela progresivnih pisa-

ca naših, ruskih, pa i sovjetskih dao je 1.” VIL. 1933. premijeru drame »Kralj Betaj-

nove« u scenskoj postavi Predraga Milanova i Anđelka Štimca. Inscenacije i maske bile su izrađene po nacrtima Vanje

Radauša. Poslednja Cankarova premijera, koja je

davana u Zagrebu, bila je satirička kome-

dija »Za dobro naroda« ,izvedena prvi put

27. IV. !1.

1937. i doživlje

zabilježivši naj

io ukupno devet izveđaba, veći uspjeh SI DULE:

ja ] i reagirala za vrijeme prikazıPola upada Sa pojedine satiričke OSa ce uperene protiv malograđanskih politikanata-profitera. Poslije oslobođenja zagrebačka je drama stavila na svoj repertoar »Kralja Betajnove«, koji Je izvedem prvi put 831. I.

1947.

Nova kazališna publika pokazala je za ovo djelo i njegovu izvedbu najveće zanimanje. »Kralj PBetajnoVe« ostao je stalno na repertoami i prikazuje se u Zagrebu već treću zesonu uzastopce, doživjevši preko triđeset izvedaba. Najveći broj tih izvedaba davan je u nizu posebnih pređstava za borce i oficire naše Armije, O sindikate i kolektive pojedinih tvornica ustanova, zatim za studente, đake sređnjih škola, učenike u privređi i dr. Na taj su način Cankarovo djelo upoznale najšire mase naših trudbenika, koje su postale stalni kađar kazališne publike u doba socijalističke izgradnje naše zemlje.

”'riđesetogođišnjicu Cankarove smrti pro slavilo je zagrebačko kazalište dvijema pri redbama. Uoči same godišnjice, dne 10. O. mj., davalo se u Malom kazalištu »P Ohujšanje« na slovenačkom jeziku, u režiji Hinka Nučića, a 11. o. ml. u 'Kazalištu na Trgu maršala Tita kao svečana predstava »Kralj Betajnove«

____ _____"--— –——_—_ —_—_—_—______--—__---- đ__--—-—_—-- ———–1R1_ ––:ıpz —HCKČ”

BIBLIOGRAFIJA

Odluke Petog Kkongresa ~-Komunističke partije Jugoslavije. Izdanje »Kulture«, Beograd, 1948. Knjiga sadrži: Program Komunističke partije Jugoslaviie, Statut Romunističke partije Jugoslavije, Rezoluciju o izveštajima Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije, Rezoluciju Petog kongresa Komunističke partije Jugoslavije o narednim zađacima organizacija KPJ, RezoJjJuciju o odnosima KPJ prema Tnformbirou, Sastav Centralnog komiteta

KPJ izabranog na Petom kongresu KPJ,

Sastav Centralne revizione komisije izabra- · ne na Petom kongresu KPJ, Sastav Polit-

biroa Centralnog komiteta KPJ. Ćirilicom i

latinicom, strana 115, cena 14 dinara.

Pet gođina narodne države. Zbirka naj-

važnijih dokumenata o izgradnji narodne .

vlasti i socijalizma u FNRJ. Knjiga obuhvata sledeća poglavlja: Prvo zasedanje Antifašističkog veća Narodnog oslobođenja Jugoslavije na oslobođenoj teritoriji u Bihaću 26 i 27% novembra 1942 godine; Drugo zasedanje Antifašističkog veća Narodnog o. obođenja Jugoslavije na oslobođenoj teritoriji u Jajeu 29 novembra 1943 godine; Narodi „Jugoslavije odobravaju odluke AVNOJ-a; Federativna Narodna Republika Jugoslavija; Ustavna izgradnja FNRJ; Izgradnja socijalizma u novoj Jugoslaviji. 130 strana teksta i veliki broj fotografija. Ćirilicom i latinicom, izdanje »Kulture«, Beograđ, cena 85 dinara.

silvije Strahimir Kranjčević: Pjesme. Ova knjiga, izdata povodom triđesetogodišnjice smrti značajnog hrvatskog pesnika, sadrži izbor iz Kranjčevićevih pesama, kao i bibliografske beleške, fotografije, faksimile i druge dokumente o Kraničeviću. Izdanje Nakladnog zavoda Hrvatske, Zagreb, 1948. Cena 400 dinara «(u koži), 183,50 dinara (celo platno), 91,50 dinar (platno i karton) i 66,50 dinara (broširano).

Vuk Stefanović Karadžić: Pisma. Izdanje izabranih Vukovih pisama, koje pretstavljaju riznicu sveđočanstava o Vuku i o njegovim najbližim saradnicima, kao i o našim kulturnim i političkim prilikama u prvoj. polovini XIX ·stoleća. »Srpski pišci«, izdanje Nakladnog zavoda Hrvatske, Zagreb, 1948. Cena 68,50 dinara.

Šekspir: Izabrano delo. II knjiga (»Be> neški trgovec«, »Kar hočete« i adi e: zar«), Preveo na slovenački Oton Župančić. U svojim prevodima Šekspirovih dela veliki slovenački pesnik Oton' Župančić dao je najbolja postignuća naše prevodilačke književnosti, »Svetovni klasihi«, iz-" Gani DŽ 4VTČ založbe Slovenije, Ljublja-

_E. Tarle: Napoleonov pohod proti Rusiji. Leto 1812. U ovom delu poznatog sovjetskog istoričara opisana je herojska borba ruskog naroda protiv stranih zavojevača 1812 gođine. Izdanje Državne založbe Slo. venije, Ljubljana, 1948.

N. S. Deržavin: Porijeklo ruskog naroda, Ova knjiga sovjetskog slaviste, akademiza rad na kritičkom istraživanju rekla DOE skog naroda na osnovu najnovijih postignuća sovjetske nauke. Izdanje »Prosvjete«, Zagreb, 1948. Cena 52 dinara.

N. V. Gogolj: Taras Buljba. U o ipovesti o pogona kozaka SNE O UNS porobljivača veliki ruski klasik dao je poemu o ljubavi prema domovini i apoteozu BpOna dd i Ona; »Mala bibliote-

4 al akladnog z Zagreb, 1948. Cena 31 ina O ByalPEi

A. P. Čehov: Izabrane humoreske jim humorističkim novelama Jerdale SRORC pripovetke dao je niz tipova iz svih slojeva ruskog društva s kraja XIX. veka, »Mala biblioteka«, izđanje »Nakladnog zaOB Hrvatske, Zagreb, 1948. Cena 28 di-

Miroslav Krleža: Goja, Bsej o velikom španskom slikaru, čiji radovi pretstavljaju

- (Zagreb, 1948. Cena 10 din.

snažan umetnički dokumenat o španskolj stvarnosti s kraja XVIII i početka XIX veka, »Genijalnu satiru madridskog baroknog dvora« i stravične vizije rata i ratnih užasa. »Mala biblioteka«, izdanje Nakladnog zavođa Hrvatske, Zagreb, 1948. Cena 14 dinara.

Hauard Fast: BRG slobode: car Ope: naprednog američkog pisca prika bod kratkotrajne saradnje američkih cr> naca sa belom sirotinjom, koje je došla kao plod pobede u Secesionom ratu, u Kkome su se crnci borili na strani Severa za rasnu ravnopravnost i demokratske slobode. Izdanje »NovoOg pokoljenja« Beograđ, 1948.

Tlia Wrenburg: Lav ma trgu. Komedija, u 5 činova. »Mala umetnička biblioteka«, izđanje Glavnog odbora Jeđinstvenih sin-

. dikata Srbije, Beograd, 1948. Cena 14 din,

Jovan Popović: Pinki je viđeo Tita. Pripovetka iz narodnooslobodilačke borbe. »Mala narodna Mnjižnica,« sveska JI, izanje Nakladnog pođuzeć,

\ Petar Kočić: Jazavac pređ suđom. Jeđ-

nočinka. »Naša pozornica« lIzđanje Izdavačkog preduzeća »Rad« Beograd, 1948. Cena 7 dinara.

Jurij Žukov: Rusi i Japan. Romansirani prikaz o odnosima Rusije i Japana tokom istorije. Izdanje »Prosvjete«, Zagreb, 1948. Cena 46 dinara.

Zofa Druždž-Satanovska: Neutrte staze. Iz partizanskih uspomena. Prevod s polj=-

skog. Izdanje »Prosvjete« Zagreb, „1948. Cena 75 dinara. Vaclav Ržezač: U ćorsokaku. Roman,

Prevod sa češkog. Izđanje »Prosvigte«, Zagreb, 1948. Cena 108 dinara.

Marija Majerova: Ruđarska »alađa, man sa češkog. Izdanje »P»wsvjete«, greb, 1948. Cena 47 dinara,

Krstju Belev: Planino, Pirin planino. Roman. Prevod s bugarskog. Izdanje »Prosvjete«, Zagreb, 1948. Cena 35 dinara.

N. V. Gogolji: Kako se skaral Ivan Ivanovič so Ivana Nikiforovič. Izdalo Državno To Boi2dafelstVO na Makedonija, Skopje,

Ark. Gajđar: Timur i negovata komanđa, »Detska biblioteka«, izdalo Državno knigoizdatelstvo na Makedonija, Skopje, 1948. Cena 16 dinara. .

Onore de 'Balzak: Gospek. Jedna ođ naljpoznatijih kraćih novela Balzaka. »Mala biblioteka«, sveska 22, izdanje »Prosvetec, Beograd, 1948. Cena 9 dinara.

S. Mstislavski: Gačac, ptica prolećna, Povest D starom ruskom revolucionaru N.

RoZa- 1934. Djelo je bilo obnovljeno g.

»Glas rađa.

E. Baumanu. Izdanje »Novog pokolenja«,

Beograd, 1948.

* B. M. Valtrović: Pozorište lutaka. Priručnik. Izdanje »Prosvete« Beograd, 1948 Cena 50 dinara. +

Milovan Glišić: Prva brazđ». Pripovetka. »Biblioteka pionira«, izdanje „Novog pokolenja«, Beograd, 1948,

Mira Alečković: Podzemni heroji. Rudareva priča. »Biblioteka pionira«, izdanje »NovOog pokolenja«, Beograd, 1948. NI

Starina Novak i knez Bogosav. Narodna

pesma. »Biblioteka pionira«, zdanje »NO-> Vog pokolenja«, Beograd, 1948 Cena?

A. Leontijev: Maršalov plan u svijetlu”

stvarnosti. »Mala politička bihlioteka«, Izdanje »Naprijed«, Zagreb 1948. Cena 7,50 dinara. b ri V. Gregorić: Put socijalističkog preobražaja poljoprivneđe pod rukovodstvom KPJ. »Mala ekonomska biblioteka«, izdanje »Naprijed«, 1948. Cena 4 dinara.

G. Glezerman: O uništeniu suprof među intelektualnog i fizičko O aE ekonomska biblioteka«, izdan; »Naprijed« Zagreb, 1948. O-na 4,50 dinara” ?

Jorđan Jovkov: Indže. Prir«vetka. Izdalo Državno knigoizdatelstvo na Makedonija,

Skopje, 1948. :|

N. M. Malov: Rađio u službi čovjeka, Knjižnica »Prirode« Hrvatskog prirođoslovnog društva, Izdanje Nakladnog ZavOda Hrvatske, sveska 14, Zagreb, 1948. Cena 22 dinara. 7

\%. A. Ziljber: Menčikov i njegovo djelo, Knjižnica »Prirode« Hrvatskog pDprirodoslovnog društva, sveska 15, izdanje Na\ladnog zavoda Hrvatske, Zagreb, 1948 Cena 12,50 dinara.

uze urmapyeiaer- reza rONar ruzu aun uu zana Samara i —e—ZT e", TOcinz aurea UREDNICI: Jovan Popović, Čedomir Minđerović i Marijan Jurković

„PRETPLATA ZA KNJIŽEVNE

na 6 meseci 70 dinara i ma godinu dans 140 dinara, Za inostranstvo: na 3 meseca 50 đinara, na 6 meseci 100 dinara i na godinu dana : 200 dinara. Rukopisi se ne vraćaju. Broj čekovnog računa 1-9060049 Poštanski fah 6iT.

--— –_— –———— _— –_— ____________ _–—- —— ——

NOVINE Za našu zemlju na 3 meseca 35 dinara,