Народно благостање

A

Сене 70 1 БИН

Dr. Bogdan L. Novković, advokat, Zagreb ·

NAŠE ISELJENISTVO

OOU M

= Мјебоуо еКопотазко збапје 1 пјебоу чи сај па обгадј пи —

1 Značaj emigracije u feoriji i prabsi. }} Ebonomsbo stanje naše “emigracije. JI Uticaj iseljeničbih · _ doznaha na maš bilans plaćanja,

Il Zaačaj emigracije i teordi i praksi

Nepovoljni ekonomski uslovi života. u pojedinim našim krajevima za vrijeme austrougarske monarhije, pojačani i političkim razlozima, činili su, da je prosječno u godinama prije rata emigriralo iz naših krajeva oko šesdeset hiljada ljudi go·dišnje. | poslije rata, uslijed razloga koje ovdje ne spominjem, iseljavanje nije prestalo, nego je nastavljeno „ali sa smanjenom сптот od prosečno osamnaest hiljada ljudi godišnje — sve do · Onog momenta kada su zemlje useljenja počele da zatvaraju vrata. Broj iseljenika je znatno opao, svodeći se u posljednje godine ,a naročito u tekućoj godini na lica koja idu bilo svojim familijama ili rođacima. _

Prije nego što pođemo dalje potrebno je da kažemo nekoliko riječi o tome, dali je iseljavanje povoljno za jedan narod. Ono se može činMi sa dva stanovišta: demograiskog i ekonomskog. Mišljenja i po jednom i po drugom stanovištu podeljena su. Sama nauka bila je u pogledu. uticaja iseljavanja na Dopulaciju vrlo kolebljiva, i — u koliko nije bila pod uticajem екоnomskog imperijalizma, prevladavala je u 17 i 18 vjeku gledište protivno iseljavanju, naročito kod fiziokrata. I ako nisa bili ргеkomjerni populacjonisti ,kao što su bili merkantilisti, oni su грак stajali na stanovištu, da zemlja treba da ima toliko pučanstva 'koliko može da ga prehrani. Krajem 18 vjeka pojavljuje s

derniji ne prelaze preko negativnih uticaja iseljavanja kao što

i su: umanjenje produktivnih snaga odlaskom najbolje. radne

Malius sa svojoni poznatoni teorijom, i logički zauzima stano-. .Vište, da je emigracija korisna ! да može da posluži kao momen-

tano olakšanje za „pojedine krajeve” — pošto se njegova teorija odnosi na stanovništvo cjele zemlje. — Međutim ukoliko samo iseljavanje momentano smanjuje stanovništvo ono s druge strane potiče na nafalitet. U 19 vjeku takođe nema ustaljenog pravca ineđu ekonomistima. Međutim historija pokazuje, da si one zemlje, koje su imale naijačii emigraciju, brzo ispunile rups koje su u stanovništvu nastale, da su se napori preostalog stahovništva udvosiručii i da зи је zemlje napredovale i po stanovništvu i po ekonomskom stanju najmanje isto tako, kao one (2 kojih nije bilo emigracije. Za posljednje vrijeme najkarakterističnijš je primjer Italije ,koja je u godinama prije rata gubila uslijed iseljavanja godišnje do pola milijuna ljudi, ali čiji se godišnji prirast stanovništva. računa sa 750.000. . Hercegovina je naselila mnoge naše krajeve, a sama pri tome nije ostala pusta. —

Poznati francuski stručnjak u im pitanjima, profesor pravnog fakulteta u Lionu Rene Gonard u svojoj knjizi ,,Essai sur IP histoire de Pćmigration” kaže: Možemo smatrati da je na činjenicama osnovana tvrdnja, da u koliko porast stanovništva favorizira emigraciju, emigracija kada je umjerena, a makar i prilično jaka, pojačava natalitet tj. porast stanovništva. Talijanski čkonomist G. Arias u svojoj knjizi „La questione meridionale” ovako cijeni efekte talijanske emigracije: „fime, da je iseljavanjem nastupila u izvjesnoj mjeri nestašica radne snage, povisile su se nadnice i došlo le do jače upotrebe industrijskih i роljoprivrednih mašina. Pošiljke novaca emigranafa učinile su, da je bilans palaćanja u najkritičnijim vremenima po Halijansku privredu bio sačuvan od velikih deficita. Iseljenici koji se vraćaju, kupuju male posjede, vrše melioracije na njima, jednom riječi dižu standard Života i povećavaju tiunufrašnje bogatstvo investicijom svojih kapitala. | Naravno sam Ajias kao i drugi ekonomi i stariji i mo-

|

!

|

snage i, u krajnjoj liniji, oslabljenje vojne ·snage. K tome pridolazi u pojedinim slučajevima unošenje raznih bolesti u krajeve koji.su ranije prije iseljavanja bili potpuno zdravi. —

Ali postoje i druga povoljna dejstva naročito za talijansko iseljavanje: stvaranje za mater — zemlju vrio povoljnih tržišta, ulicanje na politiku zemlje u koju su imigrirali (a šta može da bude od vrlo velikog značaja, kao što smo imali prilike da vidimo za vrijeme rata o uticaju Njemačke i Italije preko svojih iseljen:ka koji su se nalazili u Americi).

Važan je dalje uticaj koji emigranti vrše na ekonomsku

politiku i kapital zemije uselenja, za što nam baš opet Italija daje najrječitiji primjer, jer je -uticajem njenih iseljenika u Sjedmjenim Amenčkim Državama mnogo postigla na regulisanje ratnih dugova i na sklapanje zajmova. : .

ii Ekonomsko stanje naše emigracije

La bismo ocenili koliki je bio uticaj iseljenika na ekonomski razvitak Jugoslavije potrebno je u prvom redu da pro-

cjenimo uopće njihovu ekonomsku sngu. Naravno da ii bro- .

jevi ne odgovaraju više današnjem stanju jer se odnose na vreme pre svetske ekonomske depresije. Tom depresijom ekoaomska snaga naše emigracije mnogo je izgubila i u nekim slučajevima ti gubitci su upravo strahoviti. Kriza i njene posledice upropastila je mnogog našeg bogatog iseljenika.

Dalje brojke mogu biti samo približne iz razloga, jer za njihovo ustanovljenje nema i ne može da bude preciznih podataka. Ustanovljenje narodnog bogatstva i prihoda i u samoj zemlji gđe stoje na raspoloženju kontrolisani podatci vanredno je -зоко. Озвјапјајиа! зе па родафке sakupljene u prvom redu po iseljeničkom Komesarijatu, te po пат stručnjacima g. g. oSenku, Puriću, Lupisu i drugima, smatram da se imetak пазео iseljenog svijeta u vremena prije krize mogao cijeniti na 750,000.000 dolara, ili 45 milijardi dinara. Pre MWrize mogao se svaki naš iseljenik u Sjedinjenim državama cijeniti sa po hiljadu dolara (ne govoreći o velikom broju ijudi koji su imali znatnije imevke od kojih su se neki kretali na desetke pa i na stotine hiljada doiara). Najveći imetci naših iseljenika stvorili su se južnim državama Amerike, u Argentini i Čileu, u koje su došli naši najpoduzetniji i najpromućurniji ljudi, gđe je razviće, kad su naši počeli dolaziti b:lo u povoju, pa je prema fome mogSućnost rada i zarade bila najveća. Poznato je, da je Nicošla Mihanovich imao monopol tečnog brodarstva u Argentini i da je iza njegove smrti ostao imetak od kojih iri milijuna, engleskii :uiti. Njegova ilota u doba najvećeg procvata brojila je 300 lađa -.0 manjih što većih. Njegova zasluga sastojala se je u tomv, ila je pružio mogućnost zarade i stvaranja imetka ostalima ise:jenicima koji su dolazili u Argentinu. Naši emigranti u Čile kao Baburice, Petrinovići, Mitrovići, Sargo i drugi, stvorili su fakođer znatne imeftke koji su se penjali na stotine hiljada enSleskih funti, a dosizali koji put i milijun. |

Firma Baburica kontrolisala je gotovo cjelu čilensku produkciju salitre, (koja je nažalost uslijed sintetičnog postupka za dobijanje salitee teško pogođena). Imade i danas u Južnoj Americi bogatih naših farmera koji imaju do 25 hiljada ovaca. U Boliviji posjeduju naši rudnike srebra, bakra i sumpora. U ćen-

tralnoj Americi posjeduju ogromne plantaže. Na. Pacifiku pred-

Ji 1 ! |