Нови Пазар

i Galvnog štaba za Sandžak je bilo u selu Radoinji, kod Nove Varoši na granici Srbije i Sandžaka, radi što češće i neposrednije veze s CK KPJ i Vrhovnim štabom u oslobođenom Užicu. 31 Oblasni komitat KPJ za Sandžak i sreski komiteti KPJ povezali su čvršće i ojačali rad organizacija KPJ i SKOJ-a, stvorili vojne partizanske jedinice i široku mrežu organa narodne vlasti. U septembru i oktobru formirane su Zlatarska, Mileševska, Pljevaljska, Sjenička i Bjelopoljska, a u novembru i Pribojska partizanska četa. Cete su u početku bile sastavljene od članova i kandidata KPJ i članova SKOJ-a. Vodeći oštre borbe tokom septembra, oktobra i novembra protiv Italijana, četnika i muslimanske milicije i djelujući politički u narodu, ove čete su do decembra 1941. godine narasle naukupno 800 boraca. U decembru 1941. i januaru 1942. čete su prerasle u partizanske bataljone, a u prvoj polovini 1942, na području između Tare i Lima, u partizanske odrede. Krajem 1941. i početkom 1942. stvorene su i pozadinske vojno-teritorijalne partizanske jedinice: čete i bataljoni, čije Ijudstvo se pretežno nalazilo i radilo kod svojih kuća, a prikupljalo, uglavnom za vrijeme borbe. U jesen 1941. na slobodnoj teritoriji Sandžaka je organizirana široka mreža NOO. Glavne snage itlalijanske divizije ..Pustcrija". dio divizije ..Vcnccja" i dijelovi njemačke 717. divizije nalazili su se samo u gradovima. Sva ostala teritorija bila je slobodna, osim Brodareva, Komarana, Hisardžika, Deževskog i Stavičkog sreza, i dijela Sjeničkog sreza, gdje su se nalazile jače snage muslimanske milicije, albanske žandarmerije i četničke grupe Draže Mihailovića. 32 Napad Cmogorskog NOP odreda za operacije u Sandžaku (3.690 boraca) na italijanski gamizon u Pljevljima (2.000 vojnika), 1. decembra 1941, nije doveo do oslobođenja ovog grada, iako su u žestokim borbama poginula 208 i ranjena 272 borca. 33 Narod pljevaljskog, mileševskog i pribojskog kraja oduševljeno je dočekao i 34 pozdravio Cmogorski partizanski odred zbog operacija u Sandžaku. Istovremeno, u Sandžak je, početkom decembra 1941, sa Vrhovnim štabom i CK KPJ, odstupila glavnina partizanskih jedinica iz Zapadne Srbije i Sumadije. Nova Varos, koju su od italijanskog okupatora, 4. decembra 1941, oslobodile srbijanske i sandžačke partizanske jedinice i njena okolina, postale su sjedište Oblasnog komiteta KPJ i Glavnog štabaNOP odreda za Sandžak, dijela Pokrajinskog komitata KPJ i Glavnog štaba NOP odreda za Srbiju, aod 1. do 20 decembra i CK KPJ i Vrhovnog štaba sa Titom na čelu. Proširena je i učvršćena slobodna teritorija izmedu Lima i Uvea. Tako su Nova Varos i njena prijepoljska okolina bile svojevrsni nastavak Užičke Republike. Vrhovni stab i Centralni komitet KPJ su 7. decembra, u selu Drenovi kod Prijepolja, donijeli odluku о formiranju Prve proleterske brigade i odredili bataljone koji ce uéi u njen sastav. Ova je odluka sprovedena u djelo 22. decembra u mjestu Rudo u Bosni.

31 Bogdan Gledović, Srbija u ratu i revoluciji, Beograd 1971, str. 382-385

32 Danilo Jauković, Sandžak u NOR-u, Vojnoistorijski glasnik, br. 5/1960, str. 25-26

33 Zbomik 111, 1, dok. 147, 155; 111, dok. 6, 153

34 Zbomik 111, 1, dok. 190; Vladimir Dedijer, Dnevnik, I, Beograd 1946, str. 64-70

22

40/2017

Esad Rallie