Ритам

VREMEPLOV John Wayne

NAVRŠAVA SE DESETOGODIŠNJICA SMRTI JEDNOG OD NAJVEĆIH GLUMACA U ISTORIJI POKRETNIH SLIKA. ZVEZDA DŽONA VEJNA DANAS SUA JAČE NEGO IKAD ZAHVALJUJUĆI BROJNIM KNJIGAMA, VTOEOKASETAMA, I NARAVNO I PRE SVEGA FILMOVIMA. „ RIT AM” JE ZATO ODLUČIO DA JEDNU OVAKVU LIČNOST POVERI DEBITANTU U FILMSKOJ ESEJISTICI, BRANKU VUKOJEVIĆU, KOJI SE PRE NEKOLIKO BROJEVA NA IMPRESIVAN NAČIN OPROSTIO OD ROK KRITIKE TEKSTOM O JOŠ JEDNOJ LEGENDI ELVISU KOSTELU. VATRENO KRŠTENJE JE OBAVLJENO NA OBOSTRANO ZADOVOLJSTVO...

DZON YEJN U FILMOVIMA DŽONA FORDA I HAUARDA HOKSA Po zvaničnoj listi američkih distributera, koji od 1932. sastavljaju i javnosti prezentuju spisak deset najuspešnijih glumaca svake godine, Džon Vejn je bez premca najistaknutiji filmski glumac američke kinematografije u proteklih pola veka. Takođe (sada je veé gotovo uspostavljen konsenzus oko toga), on igra glavne uloge u najbojim filmovima dvojice iz najužeg kruga najvećih američkih režisera - Džona Forda i Hauarda Hoksa. Ipak, početak razgovora o Vejnu kao glumcu obično je signal za početak žučne rasprave koja se kreée u opsegu od potpunog nipodaštavanja njegovog rada do ideoloških razmirica. Ovako postavljene činjenice svakako ukazuju na jasan paradoks. Međutim, najinteresantnije je štojeto ona vrsta paradoksa koja ne intrigira i provocira traganje za prostim rešenjem, pukim pokulajem mirenja dveju suprostavljenih linija. Dokazivati da je on dobar glumac po tradicionalnim esnafškim aršinima glumačke veštine jednako je besmisleno. kao i tvrdnja da on to nije, zasnovana na istim tim merilima. Svojom karijerom Vejn je transcendiiao te problème postavši ono što je kritika nazivala „mitom”, „simbolom” ill „znakom” Klasično pitanje „dobre glume” se u tim okvirima nameće kao problem nižeg redajer je u suštini suprostavljeno shvatanju filma kao totalnog stvaralačkog procesa. Hauard Hoks je jednom podelio glumce na „ličnosti” (personality) i „glumce” i rekao da vise voll da radi sa „ličnosüma” jer oni sem ispunjavanja osnovnih glumačkih zadataka omogućavaju slobodnije i slojevitije poigravanje sa sim nivoima značenja koje film želi da ponudi. Ovo preferiranje „ličnosti” duboko je ukorenjeno u žanrovsku tradiciju holiyudskog filma čiji je Hoksjedàn od паjistaknutijih predstavnika. Vejn kao arhetipski primer „glumca-ličnosti” je vremenom prerastao gotovo u žanrovsku konvenciju po sebi, elemenat koji se suprostavlja ostalim konstantama žanra i u interakciji sa njima, suptilnom promenom meduodnosa, doprinosi novim značenjima i iskustvima u okvirima već poznatih formi. Vestem kao najdefinisaniji i najsamosvojnjji filmski žanr bio je prirodna sredina za Vejnov razvqj. lako se, kako to već ulazi u гок službe holivudskog glumca, Džon Vejn tokom svqje karijere prošetao kroz sve dominantne žanrove holivudskog filma (sem naučne fentastike) on se ipak može definisati kao vestem glumac. Na svom putu do superzvezde i gotovo mitske ličnosti nije preskočio ni jednu stepenicu - od epizodiste, ргеко višegodišnjeg odradivanja u vestemima B-produkdje stigao je do visokobudžetnih projekata. U kretanju kroz taj univerzum vestema najznačajnije korake napravio je pod rediteljskim rukovodstvom trojice klasičnih režisera - Džona Forda, Hauarda Hoksa i Henrija Hataveja.

„Nisam znao da taj knčkin sin urne da glumi.” Džon Ford, 1948. (po giedanju filma „Crvena reka” H. Hoksa)