РТВ Теорија и пракса

izbora i kad se ono što je odabrano otkriva u novom aspektu postupkom jednostravnog premiještanja iz jednog okolinskog konteksta u drugi. Tim postupkom semantičkog pomicanja ili dekontekstualizacije on je utemeljio novu strategiju viđenja »donner a voir«; učiniti vidljivim ono što se svakog dana gleda a ne vidi. Pomaci, razlike, pa i sukobi koji nastaju novim okolinskim kontekstom omogućuju pri tom drugačiju i perkutantniju percepciju izdvojenog ulomka stvarnosti, a time se uspostavlja i novi odnos prema njoj. Ulogu takvog postupka istodobno su otkrili veliki ruski formalisti u sferi verbalnog medija: pa je tako Viktor Šklovski iste, 1917. godine, pisao (»Umjetnost kao postupak«) da je »cilj umjetnosti dati osjet stvari kao viđenje a ne kao prepoznavanje, јег umjetnički je postupak postupak začudnosti stvari«. Po njegovu mišljenju mi ne možemo doživjeti ono što je svakidašnje, dobro poznato i uobičajeno samo zato јег prepoznajemo a ne vidimo«. I zbilja, ove teze izbacuju u prvi plan neke fundamentalne premise filmskog odnosno televizijskog kontaktiranja sa stvarnošću. Zahvaljujući specifičnom »posvojenju« stvarnosnih motiva, zahvaljujući, dakle, dekontekstualizaciji predmetnog, odnosno kreativnom aktu »donner a voir«, mi obične stvari sagledavamo na novi, đrugačiji način a u isto vrijeme, zahvaljujući posebnostima filmske odnosno televizijske vizure, zahvaljujući posebnostima njihove percepcije, vidimo više nego inače, primamo podataka i informacija u većem broju nego što bismo ih primili prilikom direktnog kontakta na licu mjesta, u kontekstu stvarnosti. Time se, na neki način, uspostavlja izvjesna ravnoteža između prednosti i nedostataka filmskog odnosno televizijskog prizora s jedne strane, i stvarnosnog prizora s đruge. Ni jedan od spomenutih medija ne može, naravno, svojim oblikovnim elementima ponoviti sklopove ili konstelacije stvarnosti, stvamosne strukture, ali, ono što i jedan i drugi mogu, a ponekad i čine, jest da nam zbivanja pokažu u drugačijem, preciznijem, obuhvatnijem i informativnijem vidu nego što bi nam ih pokazala stvarna slika. Televizija je tu, nema sumnje, u izvjesnoj prednosti u odnosu na film; posvojenje stvarnosti putem televizijskog medija, naime, vrši se neposredno, pred našim očima, u obliku direktnog procesa »prenošenja« čiji smo mi ne samo svjedoci već i učesnici u svim fazama. Filmsko posvojenje, odnosno, prenošenje elemenata iz stvarnosnog u filmski medijski kontekst, posrednog je, indirektnog karaktera, zato što procesu našeg

34