РТВ Теорија и пракса

као vezujuči član lanca/na primer: muško/ žensko - desno/levo - dobro/zlo. Tek samo aksiološkim određivanjima, kako to dokazuje analiza, u folklornoj tradiciji se ispoljava opozicija; napred/nazad, sever/jug, zemlja/ nebo, zapad/istok. Saglasnost svih tih pozicija potvrđuje se mnogim običajima, koji postoje u narodnom saznanju, 3 potvrđuje se ne samo u slovenskom folkloru, več i u poetici mitološkog saznanja Homerove Odiseje . 4 Kao što se vidi, takva dubina uzajamne veze prostornih, aksioloških, simboličkih i drugih, na primer hronometrijskih (belo/crno - dobro/rđavo), (plavo-ružičasto - muško/žensko) predstava, ima svoje mesto i u slovenskom folkloru, i u drevnoj grčkoj mitologiji, ima neki materijalni porađajuči način i objašnjava se postojanjem čovekove realne sklonosti ka sistematsko-prostorno-aksiološkom mišljenju. I ta sklonost, kao opštečovečansko svojstvo i folklorno-mitološka tradicija uzajamne veze prostorno-aksioloških elemenata ispoljava se u poetici filma i televizije kao audiovizuelnim SMK. Te trodimenzionalne strukture, o kojima smo več govorili, bezuslovno če igrati suštinsku ulogu u poetici filma i televizije, kada oni ovladaju tehničkim i estetičkim mogučnostima mišljenja u obuhvatnom, a ne u ravnom prostranstvu ili, tačnije rečeno, kada treča dimenzija kod njih postane „realnost”, koja če više osečati i postati osmišljavajuča i estetički izražajna. Sada mi možemo razmotriti samo značenje levo/ desno i druge „ravne pozicije” za poetiku audiovizuelnih sredstava masovne komunikacije. Opozicija levo/desno, kao kompozicioni sistem deobe ekranske površine, u neki

3 Vidi o tome podrobnije S. M. i N.l.Tolsti: O semantici desne i Leve strane u vezi sa drugim simboličnim elementima. U Zborniku ~Semiotika”, Tartu, 1974, str. 44; E.M. Meletinski; Poetika mita. M., „Nauka”, 1976, str. 215.

4 Vidi: pesma XIII, stihovi 103-112. Pri opisivanju pećine ukazuje se da je njen severni ulaz za Ijude, južni za besmrtne bogove (sever/ jug - smrt/besmrtnost). Sa severa se obavlja silaženje duša u svet, a njihovo penjanje se dešava na jugu (sever/jug - dole/gore). Izlazi iz pećine su usmereni na sever i na jug, određeni za Ijude i bogove, raspoređeni u skiadu sa vetrovima. Severni vetar-Borej - nosi Aermaterijalni, plotski vazduh, vezan za zemlju i smrt. Južni vetar - Aiter - je idealni nevidljivi Zefir, vezan sa nebesnim i besmrtnim.

191