Филателиста

—— 15

Tarifom za beogradsko pristanište bila je propisana naplata poštanske manipulacije (prijem, prevoz, predaja za dalje) i ustanovljena obaveza i način postupanja sa odlazećimdolazećim pismima. Do danas, nije poznato pismo ili pošiljka na kome je označena naplata od 5 para ili upisano poštansko postupanje obavljeno u beogradskom pristaništu. Predpostavljam da beogradski nadziratelj kaika i skela nije imao obavezu ovog upisivanja, za razliku od austrijskih prevoznika koji su redovno obeležavali - upisivali naplatu prevoza, na relaciji Zemun (prevoz preko reke) - Beograd, od 2 krajcera.

Za obavljanje poštansko-tranzitne manipulacije u skelama, gde je važila Tarifa iz 1815. godine, bile su zadužene skeledžije (nadziratelji) i fumrukdžije (carinici). Postupanje sa poštanskim pošiljkama vršeno je na osnovu knjaževih naredbi - instrukcija o radu, koje je on lično, po potrebi, upućivao svakom pojedinačno. Verovano da se na osnovu jedne takve naredbe na dmitrovačkoj skeli na prevoženim pismima upisivala obavljena poštanska manipulacija. Propis o obavezi i načinu obeležavanja nije postojao, pa zato samo sačuvana pisma svedoče o tome. Poznato je nekoliko pisama sa upisanom tranzitnom manipulacijom u dmitrovačkoj skeli. Citat upisa:

“No. 164. prešlo preko Skele dmitrovačke 5. julija 839 goda, i otpravljeno prinadležnije ... ; đdumrukdžija Sk. dmitrovački ... (potpis)'.

Verujem da se i u ostalim skelama slično postupalo, ali da takva pisma nisu sačuvana.

Međunarodni poštanski saobraćaj preko Srbije dugo je bio u prekidu zbog neregulisanih prilika u Beogradskom pašaluku. Turska je prema kapitulacijama bila obavezna da dozvoli prolaz kroz svoje zemlje austrijskoj zvaničnoj pošti. Sređivanjem prilika u Srbiji, austrijska pošta od 1828. godine počinje da saobraća na relaciji Beč - Beograd (preko reke), zatim kroz Srbiju do Carigrada ili Soluna i nazad. Austrija, u periodu do otvaranja pošte pri svom konzulatu, za potrebe u Beogradu koristi usluge austrijskih državnih činovnika - terdžumana (tumači, posrednici kod vlasti), koji su obavljali sve poslove sa dolazećom -– odlazećom austrijskom poštom u beogradskom pristaništu. Po sporazumu Knjaza Miloša i engleske vlade od 1835. godine, organizovan je prenos engleske zvanične pošte kroz Srbiju do Beograda i preko reke do Zemuna.

U Austriji se osniva Prvo Dunavsko Parobrodsko Društvo (DDSG), koje od 1830. godine uspostavlja plovidbu na srpskim graničnim rekama. DDSG koristi pristaništa na srpskoj obali i obavlja posebnu poštansku službu. Društvo je obavljalo plovidbu Dunavom, Savom i Tisom, a preko mora do Carigrada i Odese; sve do 1880. godine kada gubi pravo prenosa pošte.

Uprkos protivljenju srpske vlasti, austrijski konzulat otvara svoju poštu u Beogradu 1. avgusta 1841. godine i uspostavlja redovnu poštansku vezu između Srbije i Austrije. Na ovaj način austrijska pošta direktno u Beogradu preuzima pošiljke, prevozi ih preko reke i svojom organizacijom prenosi dalje. Ova pošta je deo austrijskog poštanskog sistema i kao takva radi samostalno i po svojim pravilima službe. Konzularna pošta u Beogradu prestaje sa radom 30. septembra 1869. godine, kada je i zatvorena. U periodu rada austrijske pošte u Beogradu (1841-1869), pošiljke iz Srbije za zapadne zemlje mogle su se i dalje donositi do skela, predavati radi prevoza preko reke i isporuke austrijskim poštanskim ustanovama, za dalje slanje.

Narastanjem obima trgovine, poštanskog saobraćaja i razvojem sredstava za prevoz VOdom, saobraćaj na graničnim rekama Srbije doživljava ekspanziju u drugoj polovini XIX veka.

U nastavku sledi prikaz sačuvanih pisama, kao pokušaj rekonstrukcije poštanskog saobraćaja obavljanog preko graničnih reka Srbije u prvoj polovini XIX veka. Ova pisma su kolekcionarski izuzetno retka, a za poštansku istoriju Srbije dragocena.