JUS standardizacija

neka pitanja ekonomske stimulacije

radova na standardizaciji ı unifikaciji

u naučnoistraživačkim institutima ı konstrukcionim biroima

Prevod sa ruskog članka, M. N. Podžarskii i A. I. Gutštein, objavlienog u časopisu Standardy i kačestvo, br. 9/1972. god.

Saglasno rezoluciji CK KPSS ı Saveta Ministara SSSR od 10. novembra 1970. godine ministarstva i ustanove su dužni da u tehničkim zadacima za izradu novih proizvoda utvrde, s obzirom na savremena dostignuća nauke ı tehnike, stepen standardizacije i unifikacije, tj. stepen sadržaja standarda u proizvodu i unificiranih detalja ı sklopova. Generalni i glavni konstruktori, kao i rukovodioci konstrukcionih biroa lično su odgovorni za ostvarenje visokog stepena standardizacije i unifikacije ponovo razrađivanih proizvoda, čiji se projekti obavezno podnose glavnim i osnovnim organizacijama na odgovarajuću eckspertizu. Zadaci za povećanje nivoa unifikacije uključuju se u planove standardizacije 1 na taj način postaju državni program. Za rešavanje navedenih zadataka u uslovima rasprostranjenosti novog sistema planiranja i ekonomske stimulacije u naučno-istraživačkom institutima i konstrukcionim biroima treba uvesti u ove organizacije poslovanje po privrednom računu.

Ekonomska stimulacija kolektiva naučnih organizacija, kao i materijalno podsticanje njihovih radnika na stvaranje ı osvajanje nove tehnike, zavisiće od stvarnog efekta, dobijenog u privredi od korišćenja naučno-istraživačkih radova ı eksperimentalnih konstrukcionih radova, kao ı od osvajanja nove tehnike. Novi sistem privređivanja predviđa u ovim organizacijama stvaranje fondova za materijalno podsticanje, socijalno-kulturne potrebe i stambene izgradnje, kao i fonda za razvoj. Visina ovih fondova zavisi od godišnjeg ekonomskog efekta. Oni se uplaćuju za stvaranje (i predaju naručiocu) novih vrsta postrojenja ı proizvoda, koji odgovaraju nivou boljih svetskih proizvoda, ili za osvajanje novih tehnoloških procesa u proizvodnji, garantovani bolji kvalitet proizvoda, povećanje produktivnosti rada, ekonomičnije poslovanje. Jedan od osnovnih uslova stvaranja efikasnog sistema ekonomske stimulacije rada naučno-istraživačkih instituta i konstrukcionih biroa je izbor izvesnog broja važnijih pokazatelja, kao odraz krajnjih rezultata rada kolektiva za njihovo korišćenje kao kvalitattvnih faktora za premiranje. U ovaj broj mogu se svrstati sledeći pokazatelji: ekonomska efektivnost izvođenja radova; stvarni obim izvedenih radova; novina (tehnički nivo) završenih naučno-

istraživačkih radova i konstrukcionih radova; pokazatelj koji karakteriše brzinu obrade za obnavljanje serijske proizvodnje; stepen standardizacije (unifikacije) obrađenih predmeta.

Treba podvući da stepen standardizacije ı unifikacije suštinski utiču na svaki od nabrojanih pokazatelja, a pre svega na veličinu ekonomskog efekta naučno-istraživačkih radova i eksperimentalno-konstrukcionih radova, jer stepen standardizacije obezbeđuje važne preduslove za realizaciju ekonomskog potencijala nove tehnike u sferi njenog projektovanja (smanjenje teškoća projektno-konstrukcionih radova), izrade (stvaranje specijalizovane proizvodnje) i eksploatacije (povećanje, pouzdanosti i podesnije održavanje proizvoda).

Kao osnova stimulacije radova na standardizaciji i unifikaciji u naučno-istraživačkim institutima i konstrukcionim biroima treba da bude utvrđen način obračuna (korigovan prema stvarnim podacima) ekonomskog efekta, koji se dobija kao rezultat sniženja troškova proizvodnje i eksploatacije. Kao osnovni uslov podsticanja treba uvesti povećanje stepena standardizacije i unifikacije u poređenju sa osnovnim proizvodom (analogom); za proizvode, za koje nema analoga, uslov podsticanja je dostizanje planiranog stepena standardizacije. U dopuske uslove mogu se ubrajiti: smanjenje teškoća ili smanjenje troškova radova, njihovo izvršenje pre roka, ı slično.

Pri određivanju planskog stepena standardizacije i unifikacije u nizu osnovnih pokazatelja, neophodno je uzeti u obzir novine i složenost proizvoda. Što je obim unetih novina veći, to, po pravilu, treba da je niži planirani stepen standardizacije obrađivanih proizvoda.

Ukoliko se pri istim brojnim vrednostima stepena standardizacije mogu dobiti različite vrednosti veličine ekonomskog. efekta, to pri određivanju planskog stepena standardizacije treba izabrati takve vrednosti koeficijenta primenjivosti, kojima odgovara najevći ekonomski efekt.

Ekonomski efekt za standardizaciju i unifikaciju

može se dobiti:

— u stadijumu eksperimentalno-konstrukcionih razrada — od skraćenja rokova i troškova razrade, kao i sniženja troškova na izradi i ispitivanju oglednih uzoraka;