Naša stvarnost

1192 LJUDI — DOGAĐAJI — BNIGE

oslonjeni na birokratiju, a izvesno vreme i na vojsku, postali su nove smežinje razvoju srbijanskog društva i njegovoj građanskoj klasi. I jedan veliki deo srbijanskog građanstva moraće da se osloni na nezadovoljno seljaštvo u borbi protiv apsolutizma i birokražije; ono tada neće bežati od široke narodne demokratije i narodnog pretstavništva.

Razvijajući se dalje srbijansko građansivo je ubrzo moralo da prevaziđe svoje ustavobraniteljstvo iz 1838, a tradicije borbi za usiav, za njegovu odbranu, za demokratiju, verno su čuvane u narodnim masama, Što najbolje pokazuje pojava prvobitnog radikalsiva koje je nastalo kao zamašan narodan seljački pokret.

Društvena i politička progresivnosi ustavobranitelja ide sve došle dok, makar i mimo svoje volje, zastupaju interese čitavog naroda Pprotiv Milošev apsolutizma. MPao izraz jedne primilivne još nerazvijene buržoazije u jednoj agrarnoj zemlji jedva načetoj modernom civilizacijom, usfavobranitelji nisu u demokratiji našli svoj ideološki a u parlamenfarizmu SVOj politički oblik. No kada se zna da je tokom čitavog XIX stoleća apsolutizam vladalaca igrao značajnu ulogu, i fo mahom negativnu, onda je ustajanje ustavobranitelja protiv vladaocasamodršca, a naročito njihov uspeh u tom pogledu preistavljao jednu veliku političku tekovinu. U fom smislu oni posredno doprinose razvoju srpske demokratije, mada ustavobranifeljski vođi nisu bili demokrati ni po ubeđenju ni po praksi, i mada je sve ono što je kod njih ličilo na demokratiju bila većinom perlidna demagogija i privremeni ustupak narodu na čiju su se snagu morali da oslanjaju. A učestvovanje naroda u ustavobraniteljskom pokretu preistavlja najznačajniji borbeni pokret srpskih seljačkih masa prve polovine prošloga veka, dokazuje da je sam narod bio kadar ne samo da ustaje protiv Turaka već i proliv srpskih vlasodižaca koji su vladali protiv njega. U srbijanskom društvu još nije bio izdiferenciran nijedan red koji bi bio kadar da tu borbu profiv apsolujizma zaista vodi u koristi čitavog naroda, ali iako izigrane od ustavobraniteljskih vođa, srpske seljačke mase u prvi mah daju ustavobraniteljskom pokretu pravo narodno obeležje, i veliki su i rečiti primer prve zamašne borbe srpsko8S naroda za izgradnju unutrašnjih građanskih i političkih sloboda u oslobođenoj domovini od tuđina.

Sid

TRIDESETGODIŠNJICA ANEMKSIONE KRIZE (1908-1938)

Pre trideset godina, sa aneksijom Bosne i Hercegovine, prešao je ausfro-nemački imperijalistički plan iz faze diplomatskog i ekonomskog pripremanja u ubrzano izvođenje pomoću oružja. Još od Berlinskog kongresa 1878 mogla se sa priličnom sigurnošću predvide}i ova feriforijalna ekspanzija; a ekonomska ekspanzija bila je već sasvim očigledna 1906 za vreme carinskog rafa između Ausirougarske i Srbije. Ali ne budi samo hroničarska dužnost interes za događaje od pre trideset godina, već taj interes više izaziva činjenica da se još i danas