Nova Evropa

kulture na dva dela, te činjenica da je Slovenija ostala na 7аpadno-evropskoj strani rascepljene kulture, čija je razdvojna linija tekla posredi našega sadašnjeg državnoS teritorija, prvi su odlučili odnos Slovenije naspram umetnosti onog jugoslovenskog dela zemlje koji je po rascepu ostao na drugoj strani a u ovisnosti od istočno-evropske kulture: svaka orgamska veza izmedju ove umeflnosti i umetnosti u Sloveniji bila ie zauvek prekinuta, — Naskoro su se na zapadnom delu umetničkog života pojavile i značajne diferencijacije,

2) U razvoju stilova, u kasnom Srednjem Veku, vodile su severozapadne države (Francuska, Nemačka), dočim je Jug {Italija} samo malo sudelovao kod velikih stvaranja gotskog doba, Gotska misao nije nikad u Italiji mogla uhvatiti dubljeg korena, — ova je zemlja čekala na svoje vreme, kada će ona ponovo preuzeti vodjstvo umetničkog stvaramja u svoje ruke, te izvršiti, s pomoću prastare domaće fradicije, delo renesamse. Slovenija se u ovo doba drži severa; na slovenačkom tlu nastaju nebrojene gotske crkve, nebrojene gotske freske, tako da u ovom vremenu možemo govoriti o pravoj pučkoj umetnosti, koja po opštoj raširenosti, pravoj popularnosti i umetničkoj poduzetnosti, prevazilazi možda čak i barok, To je svetla i neizrecivo lepa zora ispred dama, kad je narod izvršio nikad neopozvanu alir= maciju svoje volje za vlastitom egzistencijom, pred stvaranjem тодетпоба slovenačkog književnog jezika,

Ali to je ujedno i vreme kada se dešava daljnji umetnički rascep u katoličkoj polovini sadašnjeg Jugoslovenskog terito= rija, Već ranije dobro pripremljen, izvršio se u Italiji, početkom 15, veka, vanredno brzo, preporod umetnosti, Ali nije to jedina renesansa u Zapadnoj Evropi, U isto vreme, koje znači novo razdobije za istoriju arhitekture, plastike, i slikarstva, radja se na krajnjem severu novo slikarstvo, koje po svom duhu nije ništa manje važno od talijanske remesanse za daljnju umetničku sudbinu Evrope, Cilj obeju renesansa jeste stvaranje novog likovnog sveta na prirodnoj podlozi,nasuprot sredovečnom super= naturalizmu, iako se odvajaju u isti mah formalno Jedna od druge po svojem opšte-kulturnom značenju, Ovo se formalno odvajanje sastoji u tome, što Italija nastoji da sačuva, unatoč svojeg intenzivnog studija prirode, neki od antike nasledjeni ideal lepote, u koji subsumira individualne pojave, dočim sever vidi isključivo u prirodi svoj jedini ideal, usled čega: je njegovo slikarstvo kudikamo više mafturalističko negoli talijansko, Ali iza ovog umelničkog stvaramja nalazila se takodjer i dublja, opšte-kulturna, razlika: snažni imdividualizam Severa vodio je do daljnjeg verskog rascepa, do reformacije, u kojoj se iživio individualizam na religijoznom polju.

202