Nova Evropa

isli proces, koji se dešava u svakom živom jeziku, razabire i u jevrejskom jeziku,

Kao svaki isprva jedinstveni narodni jezik, rascepao se i jevrejski, tokom vremena, u književni i pučki jezik, Nastajanjem književnosfi deli se narodno telo u dve skupine, u ljude obrazovane i ljude neobrazovane, Jezik je biblije sermo nobilis — jezik mislilaca, pesnika, i državnika; dok je narod, u najranije biblijsko doba, govorio običnom, jednostavnom jevrejštinom, koja se, i pošto je nestalo proroka, pokazala svežom i sposobnom za život, Gotovo najveći deo pobiblijske književnosti sastavljen je na tom prvobitnom pučkom jeziku, Nepravo zovu taj jezik »novojevrejskim«, jer je on stariji od biblijske jevrejštine; i mnoge partije pobiblijske književnosti pripadaju biblijskom razdoblju, te su često starije od poneke biblijske knjige, Većina samih biblijskih knjiga, i najstarija evangjelja, pisana su tim pučkim jezikom, — Posle 4, pokršćanskoga veka, prestala je jevrejština da bude svakidašnjim jezikom, ali ju je židovski narod i dalje brižno čuvao i negovao; svaki je Židov bio obvezan da proučava bibliju, i da obavlja dnevne molitve jedino i isključivo na jevrejskom jeziku, Za Židove koji su prebivali izvan Palestine bila je jevrejština zajednička spona, koja ih je vezala s njihovom braćom po drugim zemljama, Uopće, sredovečni Židov pisao je jevrejskim jezikom sve što je imao da kaže svojim sunarodnjacima, U Srednjem je Veku, naprimer, jevrejska književnost znatno procvetala, te su se jevrejskim jezikom pisale nesamo rasprave i pesme religijoznoga sadržaja već i čisto znanstvena dela, i pevale čisto svetovne pesme. U 13, veku posle Hrista, oslobodio se jevrejski jezik sasvim tesnoga okvira liturgije i sholastike, pa je stvorena istančana filozofska terminologija, i svi mogući apstraktni pojmovi 1 nazivi obogatiše slikoviti jezik biblije, U isti mah i najbolja jevrejska dela postadoše, u latinskim prevodima, pristupačna пеžidovskom svetu, i jevrejska književnost stupa u najtešnju vezu sa svetskom književnošću,

Izgonom Židova iz Španije zbiva se u jevrejskoj književnosti čudan preokret, Velika nevolja urodila je u židovskom narodnom duhu dvojakim strujama: na jednoj se strani pokazala naročita sklonost ka mističkoj spekulaciji, budući da su se u carstvu sanjarija tražila opojna sredstva protivu tužne sadašnjosti, te je tako nastala čitava literatura kabalističkih dela (koja su postala od znatnog uticaja i na nežidovski misaoni svet); na drugoj strani, nastojali su daroviti pesnici da obogate dramskim tvorevinama jevrejski jezik i jevrejsku književnost. Misao vodilja svih ovih pesmotvora bila je podržavanje nacijonalne snage u slomljenom srcu teško iskušanoga naroda, Struja, medjutim, pod vodjstvom. Mojsija Mendelsona, koja je nastojala da putem jevrejskoga jezika privede Židove, potisnute sa svih grana općega znanja, evropskoj prosveti, pokazala se s vre= menom promašenom,

Takozvana Mendelsonova škola pokušavala je da napusti meiskvareni jevrejski pučki jezik, kako se razvio bio u pobiblijskoj

312