Nova Evropa

žavnu korist, Današnje slovenske države sastavljene su, istina, od srodnih ili istovetnih narodnih delova, ali mahom takvih koji nisu imali zajedničke civilizacije, ili su je imali u maloj meri, Ničim se oni ne mogu tako stopiti u celinu zajedničkog osećanja i mišljenja kao svojom samostalnom civilizacijom. Jer civilizacija se ne nameće, već postaje saradnjom sviju narodnih delova, većom ili manjom, prema njihovim sposobnostima, Često su sposobnosti pojedinih grupa takve da se ne mogu poredjivati, jer su druge vrste; ali svaka od njih, na svoj način, doprinosi razvitku zajedničke civilizacije.

Tip samostalne južnoslovenske civilizacije može se stvoriti na osnovu najoriginalnijih i najplodnijih narodnih osobina. Treba, prema tome, utvrditi najveće vrline jednoga naroda; ne njegove loše osobine, kojih, kao što je poznato, ima u svakom narodu, Nemamo vre= mena da se o njima bavimo, mada bi se trebalo i na njih obazreti, jer su često smetnja razvitku prave civilizacije. Uostalom, pominjao sam ih u drugoj prilici, Imamo ovde dakle da utvrdimo one psihičke osobine Jugoslovena (Srba, Hrvata, i Slovenaca), koje su se dosada manifestovale i pokazale kao najoriginalnije i najplodnije,

To bi se moglo izvesti, pre svega, iz njihova držanja i vladanja u, toku istorijskih vremena, i iz pravca i načina njihova kulturnog razvijanja u tim epohama; zatim, kod njih naročito, proučavanjem današnje žive elnografije; i naposletku, na osnovu pravca i duha razvijanja Južnih Slovena u toku XIX veka,

Istorijsko-kulturna metoda daje malo rezultata kod Južnih Slovena, jer se u ranijim vremenima mahom nisu mogli slobodno razvijati — bili su pod tudjim državama, Najmanje se daje što utvrditi kod Slovenaca, nešto više kod Hrvata, još više kod Srba, koji su i u Srednjem Veku, i od početka XIX veka, uspeli da najduže vremena imaju svoju samostalnu državu, Osim toga, kod Srba je istorija sačuvana u narodnim masama kao predanje, i predstavlja živu silu koja znatno utiče na način narodnog razvitka, |

Srpska narodna tradicija najviše ceni tri ličnosti svoje prošlosti: Svetoga Savu, Cara Lazara, i Miloša Obilića. O Marku Kraljeviću, istina, najviše se peva i priča, jer je on predstavnik života, sa svima osobinama života, i dobrim i zlim; ali njeća ne poštuju onako duboko kao prvu trojicu, Kad se guslar sprema da počne pevati o Kraljeviću Marku, lica prisutnih Srba se razvedre, Jer im je to često isto kao kad se »ajnače«, zadevaju, šale, izmišljaju. Očekuju šta će početi da peva o njemu, kao donekle o tipu lutajućeg viteza, jer Kraljević Marko je i neustrašivi pobornik istine i pravde [»ni po babu ni po stričevima, već po pravdi Boga istinoga«), ali i šaljivčina koji ore carske drumove, koji se namršti te uplaši sultana da se ovaj kao u groznici trese, i odmiče se a Marko primiče, i t, d, Medjutim, Sveti Sava, napuštajući vladalačke dvorove i vlast, žrtvuje se za veliku duhovnu ideju: traži istinu i pravi smisao života, za sebe i za svoj narod, Osniva samostalni duhovni život Srba. Nije bila laka stvar stvoriti svoju samostalnu crkvu, Crkvu Sv. Save, koja nije vizantijska, i u mnogome je

214