Nova Evropa

47 ртођидјепе svesti naroda, koji je dosadanjom praktikom na= vikao da oseća manje onoga glupog i štetnog strahopoštovanja spram gospode, i koji je, poznavši svoje prirodno pravo da sam sobom i svojom imovinom raspolaže, okuražio se da u brk dospodi kaže: narod jeQ0/5000il« Prazno mesto znači »G o = spodar«, Kad je prenesen iz Trsta radi sahranjivanja u Jago= dini (1875), sledbenici njegova učenja dovikivali su prisutnima: »Kapu dole, Hristos se saranjuje!«,..

Omadjijana inteligencija dočekala je Svetozara Markovića kao proroka; radnici kragujevačke topolivnice i sitne gradske zanatlije našli su u njemu svoga Spasitelja, prvog srpskog socijalističkog apostola, Propovedajući neposredni ulazak u komutniktički raj, bez prethodnog paklenog prolaza kroz kapitalizam, on osniva zanatlijske kooperative; ali tu nije imao uspeha, Zana{lijske zadruge razvile su se па čisto kapitalističkom osnovu, životarile neko vreme pa propale, dok je policij= · ska i birokratska država ostala netaknuta. U gradu je jedini rezultat njeđova rada, što su zanatlije docnije, iz prkosa jednog staleža koji propada, prišli listom političkom radikalizmui,

Posle ovog neuspeha, Sv. Marković prestaje biti klasni sektaš, i njegov socijalizam dobija nacijonalnu boju, On traži da narod produži revoluciju od 1804, želi da se sačuvaju srpske zadruge, i time stvori »sjajna, originalna srpska civilizacija«, Da ne bi zadruge sasvim propale, on ustaje protiv namere tadanje vlade o uvodjenju željeznice u zemlji, On napušti grad i prilazi potpuno selu, koje munjevitom brzinom zatalasava svojim patrijarhalno-komunističkim idejama: prvi put narod, kao celina, dolazi u sukob sa domaćim apsolutizmom i birokracijom, Jer na selu on nije mirni relormator, već politički revolucijonar, Parolama seljačkog egalitarizma, Marković je brzo privukao sve one slojeve seljačke klase koji su, već izbačeni iz patrijarhalnih zadruga, bili mokosni i bedni ratari, Odmah su mu prišli i ljudi čuvenih porodica, tada podozrivi za birokratsku državu, koji su iuvek bili svesni da su njihovi preci mnogo više značili u avtonomnoj opštini, knežini ili nabiji za vreme Turaka, i da su baš ti njihovi očevi i dedovi stvorili slobodnu Srbiju, Iz ove vrste njegovih pristalica docnije su proizašle one političke bundžije i seljački tribuni, koji su smeli u oči skresati razdražljivom kralju Milanu, prilikom prijema u dvoru, da u kraljevu domu ne gaze svojim opancima po skupocenim ćilimima, već po prosutim crevima narodnim.,.,

Kao najlepšu pesmu uz gusle, seljačka masa dočekala je novo učenje o vraćanju patrijarhalnom komunizmu, o zadrugama, o vraćanju samoupravnoj opštini, o produženju seljačke revolucije od 1804 godine, radi oslobodjenja od unutrašnjih i

396