Nova Evropa

njegove ideje poslije 1872, Kada se, pod vodstvom jednog od najznačajnijih pjesnika novije Srbije — Vojislavom Iličem (godine 1887) obnovila i ponovo obrazovala Ujedinjena Omladina Srpska, počela je u njoj, i poimence u njenu orđanu » Omladina«, neobično da vrije i ključa jedna čudna mješavina nacijonalizma i socijalizma, Godinu dana kasnije skupili su Jaša Prodanović i Milorad Mitrović na desetak revolucijonarno raspoloženih akademičara u Odbor za izdavanje »sveukupnih dela Svetozara Markovića«, Istodobno otpočeli su oni ogđorčenu i nepopustljivu borbu protivu Radikalne Stranke, u kojoj je prevladjivala sklonost za sporazum sa kraljem Milanom, »Nužno je«, piše u jednom članku iz ovoga kruga, »da Svetozara opet probudimo, njegovim tragom podjemo i njegove misli i osjećaje slijeddmo«; a prigodom jedne proslave ovog Odbora prikazao je Milorad Mitrović, u strofama, Markovića kao ttana sa buktinjom u ruci, Još iste godine otrgao se od ove grupe, pod vodstvom Jaše Prodanovića i Milorada Mitrovića, jedan dio sa odlukom, da se u okviru Radikalne Stranke ograniči na rješenje socijalističkih problema, dok se druga rupa opredijelila već za izraziti socijalistički rad, i konačno u tom cilju osnovala i »Društvo Svetozara Markovića«,

Duhovni sljedbenici Markovića, sa akademije, koji su odmah počeli da traže pristaše medju stručnim radnicima uz neposredno naglašavanje socijalizma, osnovali su 18993 Savez Stručnih Radnika, Ovaj pokret prožimao je duh prvoborca i preteče socijalizma u Srbiji — Vase Pelagića, i tome se pokretu priključio onda opet Jaša PLO O Бој se je ljevičarski orijentirao, Sve se to razbuktalo velikim plamenom, i duhovne veze sa Svetozarem Markovićem oživjele su potpuno, Prigodom dvadesetgodišnjice njegove smrti izdao je Živojin Balugdžić spis u spomen Markovića, — ali je sama svečanost od policije rasturena, Pokret se drugom polovicom devedesetih godina naglo širio, uslijed čega je imao da iskusi teške progone vlasti, koji su došli naročito do izražaja u proganjanju tadanje socijalističke štampe — »Socijal-Demokrat« i »Radničke Novine,

lako ime Svetozara Markovića nije prešlo u zaborav, ipak je u ovome pokretu devedesetih godina Marks zauzeo prvo mjesto, i Socijalistička Stranka, koja je nakon uništenja Obrenovića ponovno oživjela i čije je djelovanje bilo omogućeno obnovljenim ustavom 1888, primila je u svim pravcima marksizam, prihvativši bez izmjene i rezerve Erfuriski Program, Pored Marksa, Engelsa, i Kauckog, prirodno je da je učenik Cernjiševskog i tumač iStjuarta Mila svrstan u red socijalistautopista, Ipak, već 1902, student Dimitrije Tucović, jedan od najpozvatijih vodja mlade socijalističke generacije, koji poslije na veliku žalost gime kao žrtva Svjetskog Rata, ističe prigodom jednog svečanog pomena veliko značenje Svetozara Markovića,

407