Nova Evropa

· nedo — po izrazu Puškina — »car, koji ide slobodnim putem, kud da vodi njegov visoki um«. On istražuje stvarnost svojim: vlastitim metodama, neiskorišćavajući samo svoju racijonalnw sposobnost nego i ostale sposobnosti ljudske duše — intujiciju i maštu. Puškin je naglasio, da je pesničko nadahnuće iste prirode kao i naučničko: »Nadahnuće«, veli on, »potrebno je u geometriji kao i u pesništvu, — nadahnuće je raspoloženje duše za najživlje primanje utisaka i rasmatranje pojmova, dakle i za njihove objašnjavanje«. Od tri tvorca umetničkog realizma — Dikens. Balzak, Puškin, — Puškin je bio prvi po vremenu, najsavršeniji. po formi, najdublji po shvatanju realizma i po ciljevima koje je: sebi postavio, najsnažniji po uticaju, koji je u krajnjoj liniji imao na svetsku književnost preko svojih sledbenika: Turgenjeva, Dostojevskoga, Lava Tolstoja, On je za glavni cilj svog umetfničkog stvaranja postavio proučavanje postanka ljudskih tipova, ı pronalaženje zakon4 koji upravljaju životom pojedinca i celog društva,

Naprimer, proi. Ždanov dokazao je, da je Puškinova drama: »Boris Godunov« posvećena proučavanju zakona po kojima se

radjaju i razvijaju revolucije: Puškin tu dolazi do zaključka,

koji je stavio u usta baš svog vlastitog pretka iz toda doba,

Gavrila Puškina, da se svaka vlada, svaki režim održava зато

moralnom potporom naroda, te čim nje nestane — mora da padne, čak i od najslabijeg udarca. Scena za scenom pokazuje, kako svi staleži rusko8 naroda: bojari, monaštvo, politički emigranti, kozaci, niže plemstvo, moskovsko stanovništvo, jedno za drufim — iz raznih razlo84 — napuštaju Borisa; i kad on na kraju ostaje sam, ne mogu više da ga spasu ni ogroman autoritet moskovskih careva, ni veliki državničLki um, ni sva bogatstva carskog trezora, ni stranačka najamnička vojska. U romanu »Kapetanova kći«, pesnik proučava uzroke neuspeha velike bune XVIII veka, koju je digao Pugačov, i nalazi da ča je prouzrokovao osećaj dužnosti koji je bio svojstven oHicirskom koru i provincijskom plemstvu u doba Katarine II. On nam pre svega prikazuje ništavilo sredstava kojima je raspolagala vlada za ugušivanje pobune {upola srušene tvrdjavice, zardjali topovi, iz kojih se nije pucalo godinama, darnizoni od samih invalida i buntovničkih kozak4, na ogromnome prostoru razbacane usamljene plemićske porodice). Ali oficiri garnizona i plemići nisu išli ni na kakav kompromis sa pobunjenicima, — svaki je vršio svoju dužnost i činio sve što je bic u stanju na svome položaju; ako ništa drugo, junački je umirao na svome mestu. Oni su mogli biti uništeni, ali ne i pobedjeni; njihova moralna snaga hladila je zanos buntovnika i uništavala njihovo samopouzdanje, Bujne snage revolucije počele su da malaksaџаји, 1 опа је ЊЏа ибизепа за malim sredstvima, koja nisu niukoliko odgovarala ogromnim razmerima buntovničkog pokreta, —

O U и