Анали Правног факултета у Београду

позитивно уставно право. Према томе, разграничење међу н>има je у начелу јасно. Ипак, у пракси се често догађа залажење једног предмета у други. Тако се у уставном праву веома често расправлю о низу питања из теорије и обрнуто. Притом се не води рачупа да се у уставном праву та питања имају расправљати с другог видика него у теорији: напр. кад се у нашем уставном праву расправлю о федерацији, онда треба излагати нашу федерацију, полазећи од општих знања о федерации, која даје теорија. Обрнуто, треба избегавати да се у теорији наша установа или законитост утврђена код нас прогласи за општу, најболу и тел. (рецимо облик наше федерације за најбољи облик који треба да важи за све). Ипак, маколико ово било jaсно, у пракси je тешко избећи мешаное и понављање, особито кад се узме у обзир да уставно право треба да се обрађује компаративно, а да теорија треба пре свега да се осветљава нашом праксом. Чак je истакнуто да то може бити и корисно- Сваки наставник ће излагати своје гледиште на један проблем и осветлити једну страну проблема, тако да ће студент чути разна гледишта и моћи да их критички упоређује и цени, чиме ће се избећи догматичност наставе и омогућити самосталност мишљења. Посебну тешкоћу разграничена претставља питање пролетерске државе. С једне стране, пролетерска држава као општа појава улази у теорију државе и права; с друге стране, данас постоји само једна пролетерска држава, ФНРЈ, и као таква она je предмет уставног права ФНРЈ. Пошто нема више ниједне пролетерске државе, може ли се читаво учење о пролетерској држави пребацити у уставно право? Иако je несумњиво да ће конкретну грађу о пролетерској држави обрадити уставно право, ипак теорија државе и права мора такође говорити о пролетерској држави и пра-

ву, трудећи се да утврди оно што je опште за њих и да не прогласи наше специфичности за нешто што je опште. Уставно право, пак, не треба да излаже опште учење о пролетерској држави, него само нашу сопствену пролетерску државу, у којој je, као и у свему конкретном, спојено оно што je опште с оним што je посебно, специфично. У вези с излагањем о савременој буржоаској држави, поставило се и разрађено je претходно питање о класификацији држава (и права) уопште. У овом питању су се уобличила два става. Први став се састоји у томе да je класификација држава и права на тзв. класне типове (робовласнички, феудални, буржоаски, пролетерски) чисто социолошка, и да као таква не улази у облает теорије државе и права. Заиста, између ових типова нема никаквих суштинских државноправних разлика увек je држава, макаква била, принудна организација, и увек правка норма у суштини иста, са санкцијом државног насиља. Чак je сумњиво и то да ли се пролетерска држава и право могу квалификовати као неексплоататорски, као и да ли појам неексплоататорске државе ниje противречан по себи. Јер владајући слој увек живи на рачун туђег рада док je државе, дотле има експлоатације, и обрнуто. По другом ставу, пак, иако je тачно да je та класификација држава претежно социолошка, она ипак улази у теорију државе и права. Најпре стога, и као таква, што je већ раније утврђено да теорија државе и права мора да обухвати и социолошке елементе државе и права а не само чисто правке. Ако би се поступило друкчије, пало би се у чист нормативизам, који je једнодушно осуђен као једностран. Држава и право су део једног јединственог конкретног, класног друштва, и морају бити обухваћени као такви, као део који je органски везан за то друштво, а не као не-

248

АНАЛИ ПРАВНОГ ФАКУЛТЕТА