Гледишта

čajna komponenta njihove demokratske sadržine i strukture. Osnovna sadržina izbomog odnosa je, dakle, političke prirode. Ona se ostvamje ukoliko građanin-birač realizuje potpuno svoju izbornu voIju i ako se kroz ovo ostvarivanje izbome volje postigne odgovarajući sistem političke odgovomosti predstavnika i predstavničkih tela u celini. Izbori su stvarno postigli svoj cilj ukoliko integritet izborne volje postane faktor sprečavanja da se predstavnici i predstavnička tela udalje od realnog društvenog života, postajući sami sebi cilj, a prestajući da budu njegova egzistencijalna funkcija. Međutim, prirodno je što se u ovome kontekstu postavlja pitanje: da li izbori mogu odigrati svoju ulogu ukoliko se celokupna izborna demokratija svede na mogućnost tajnog glasanja, odnosno na mogućnost neposrednog izbora. Mogu li izbori svedeni samo na ova dva principa postati značajan faktor političkog stabiliteta koji se zasniva na širini i značaju uticaja građanina-birača na opšte političke stavove. Samo se po sebi razume da bi opšti odgovor na ovo pitanje morao biti negativan. Međutim, postavlja se odmah sledeće pitanje: da li je u političkim sistemima socijalizma konstituisano jedno dmgačije iskustvo koje bi se zasnivalo na jednom napom da se pronađu odgovarajući načini da se izborna volja građanina integriše u stmktum predstavničkih tela, pa čak i u njihovo funkcionisanje. Bilo bi zaista nemoguće na ovo pitanje odgovoriti kratko i jasno bilo pozitivno bilo negativno. Adekvatan odgovor na njega morao bi biti mnogo eksplikativniji. Istorijska situacija i razvoj doveli su komunističke partije socijalističkih zemalja u poseban položaj u političkom sistemu. Budući glavna politička i moralna snaga dmštvenih preobražaja u periodu konstituisanja novih socijalističkih država, komunističke partije su stekle dominantan položaj u isticanju kandidata za prva predstavnička tela na prvim poslerevolucionarnim izborima. U nekim zemljama sve partije su sticajem okolnosti ostale jedina realna politička snaga sa mogućnošću stalnog učešća u izborima. Bilo da se radilo o eventualnom konfrontiranju nekoj dmgoj političkoj gmpaciji, bilo, pak, da se samo verificiralo poverenje radnih klasa, bilo da je istupala neposredno, bilo kroz širi politički front koji je ujedinjavao sve progresivne političke snage, komunistička partija je na prvim izborima isticala samo jednog kandidata za svako predstavničko mesto. Sa političkog, sociološkog i istorijskog stanovišta, : to je bilo sasvim prirodno. U pitanju su uvek bili Ijudi koji su se afirmisali kao borci za novi dmštveni poredak i kroz odnos građana-birača prema

554

DR SLAVKO MILOSAVLEVSKI