Гледишта

Hercegovini (1919 1946); DMITAR MIRCEV: Dva pnstupa pitanju izbornog sistema; dr EŠREF VRAŽALIC: Neokotonijalizam u savremenom svijetu; MUHAMED FILIPOVIĆ; Vanja Sutlič Bit i savremenost, s Marxom na putu k povijesnom mišljenju.

Dr HASAN HADŽIOMEROVIC: Humanističke determinante svjetske podjele rada. Tekst dra Hasana Hadžiomerovića prsdstavija referat koji je iznesen na Međunarodnoj naučnoj konferenciji posvećenoj „Dinamici društvene strukture socijalističkog dmštva i problemima humanizma”, održanoj oktobra 1967. godine u Herceg-Novom u organizaciji Instituta dmštvenih nauka, Beograd i Instituta Gramši, Rim. Hadžiomerović iznosi podatke na osnovu kojih zaključuje o postojanju četiri humanističke determinante svetske podele rada i ukazuje na njihovo osnovno značenje. To su; „ ... transter mobilnih faktora razvoja iz razvijenih u nerazvijene bez naknade, univerzalni karakter svjetske podjele rada, jedinstvo humanih i ekonomskih kriterija u ovoj podjeli i, kao četvrtu, kompleksan razvoj užih zajednica, odnosno regiona u njenom okvim.” O trećoj i četvrtoj determinanti autor piše sledeće: „Treću smo označili kao jedinstvo huraanih i ekonomskih kriterija u rtizvoju svjetske podjele rada. Ovo jedinstvo se u stvari može postići tek ako humana komponenta postane integralni dio ekonomskih kriterija. Upravo s time ovi kriteriji postaju nešto sasvim novo u poređenju s tradicionalnim, tačnije, u poređenju s robno-novčanim. U tom smislu oni dobijaju istovremeno značenje humanih kriterija. Prema tome, transfer bez naknade, kao njihova osnovna sadržina, uzet u kontekstu našeg tumačenja ne počiva samo na principu humanog ’solidarizma' ili ’žrtve’, već se u datim usloviraa javlja kao ekonomski nonnalan i, može se reći, kao jedino adekvatan ekonomski ćin. Na toj osnovi on postaje kvalitetno nova ekonomska

stavka u bilansima i odnosimr svjetske podjele rada, to jes; stavka koja joj daje novi prar vac i sadržinu u njenom kre; tanju. Dakle, jedinstvo hu: manih i ekonomskih kriterijE; uslovno se pove2xije sa sušth nskim mijenjanjem, odnosnc: humanizacijom ovih posljed' njih. U tome je ujedno i osnovno značenje ove humanističke determinante. Cetvrta bi se, kao što smo istakli, odnosila na humanu potrebu i ekonomsku mogućnost kompleksnog razvoja užih zajednica i regiona u svjetskoj podjeli rada. Vizija o totalnoj nivelaciji ekonomske razvijenosti u svjetskim razmjerama, koja u savrememm uslovima ima značenje totaine industrijalizacije, može da nametne pitanje ekonomske racionalnosti takvog ostvarenja. Praktično se postavlja pitanje: da li je ekonomski racionalno da u ovoj podjeh rada svaka zemlja postane industrijalizovana, to jest, da li sve zemlje treba da imaju kompletne ekonomske, odnosno industrijske strukture? U humanorn pogledu to ima svoje opravdanje u potrebi da svaka uža zajednica ili region svoj iden titet u svjetskoj pcdjeli rada zasniva na jednakoj ekonomskoj moći sa ostalim partnerima u njoj. Međutim, da li ovakva potreba može naći i svoje ekonomsko opravdanje? Naše je mišljenje da to u savremenim uslovima ne može biti problem. Kada ističemo ovo gledište, imamo u vidu široke mogućnosti diverzifikacije, zasnovane na današnjem ogromnog progresu tehnike i tehnologije, koje omogućavaju da se na osnovama kompietnih osnovnih ekonomskih, odnosno industrijskih struktura pojedinih zajednica ili regiona ostvaruje optimalna podjela rada preko gotovo neograničenih vidova specijalizacija i kooperiranja. Prema tome, opšti cilj ekonomskog izjcdnačenja svih partnera u svjetskoj podjeli rada nije inkompatibilan s razvojem nuhovih kompletnih ekonomskih odnosno industrijskih struktura. U tom smislu njegova humana motivacija nije suprotna ekonomskoj. Prema Lo-

872