Гледишта

IDEJE O ZAJEDNICI SLOBODNIH

1661

diuštvo übrzo cvoluirtilo s jedne struiie u koncentrisani napor nove vlasti da od nerazvijene feudalne ekonomije stvori razvijenu industrijsku ekonomiju, a s druge strane u čvrsti distatorski birokratski oblik vladavine, koji donekle odgovara tome zadatku. Birokratski voluntarizam, prirodno udružen sa krajnje dogmatizovanim marksizmom, počeo je u ime socijalizma da vrši surovo nasilje nad društvenom stvarnošću i nad Ijudima. Politička volja u takvoj situaciji dobila je apsolutni primat nad s yim Ijudskim željama, radovima, mislima i kreativnim činovima. Otuda težnja protagonista političke volje da se fanatički usvojena ideja silom pretvori u stvamost. A kad to iz razumljivih i prirodnih razloga ne uspeva, onda se rada monstruozno proširena hipokrizija društvenog i ličnog života. Nedavno postavljeno Lukačevo pitanje: „Zar može jedna poema da smši jednu narodnu demokratiju?” nalazi svoj razumljiv odgovor tek u okvim razumevanja osnova na kojima se određena formula socijalizma hoće silom realizovati, kao i u rasvetljavanju sredstava kojima se tako nešto nastoji postići, rasvetljavanju koje skida onaj „magleni veo” sa oficijelne ideologije. Pri takvom nasilnom usrećivanju Ijudi normalno je da neka poema, članak u novinama ili esej u časopisu mogu izazvati paranoični strah birokrata koji se odmah maskira kao strah za „sudbinu socijalizma". S dmge strane, takav birokratski i nasilnički oblik socijalizma izaziva kočenje evolucije nairazvijenijih kapitalističkih dmštava u pravcu socijalizma i parališe revolucionarnu akciju usmerenu na übrzavanje takve evolucije. Bauk birokratskog socijaiizma krttži danas svetom ali lim baukom nisu danas zastrašeni samo buržuji, nego i radnici i intelektualci. Ovi poslednji su zato često skloni da od dva zla biraju ono manje ili da rezignirano misle o sadašnjoj društvenoj stvarnosti kao o stvarnosti koja ne pmza dovoljno nade u mogućnost spajanja socijalizma i slobode. Iskustvo koje proizlazi iz date stvamosti birokratskog i apstraktnog, dehumanizovanog, socijalizma moraće, međutim, i na širem svetskom planu delovati u pravcu oslobađanja političke svesti od voluntarističkog idealizma i dogmatizma. To iskustvo je samo po sebi deo istorijskog kretanja. I kao što direktno protivljenje socijalizaciji i humanizaciji ne može sprečiti progres u slobodi Ijudi, njihovu „dmštvenu emancipaciju”, tako isto taj proces ne može biti onemogućen time što je pojava birokratski izopačenog socijalizma privremeno umanjila nade u realističnost Marksovih predviđanja budućeg toka istorije.