Дело

ЗАШТО СУ млеци БИЛИ велики 131 Та победа народа елободног, не ратннчког, над народом, у суштннн војннм, постнгнута са тако мало жртава, у неколико, готово бескрвннх битака, као каква спорт-партија, најбоље нде у прилог великом питању слободе. јер нам доказује, да ратовање народа добро управљана са јаким идеалима и са високом културом, може бнти успешно н уз непотпуну редовну војску. протнв другога народа, војничкн добро уре^ена н ратоборна. алн са рђавом политичком управом. Него, та победа, баш зато што је непредвиђена, може излеНн велнку опасност за саме победиоце, јер постнгнута тако олако, подиже углед војске и странке наклоњене освајању — осећање које увек тпња у срцу свакога н најобразованнјег народа. и чији је одјек тако звана жута штамиа — па онда ствара потребу да се протпв нетолерантних, немирних н суревњивнх народа бранн нова тековнна и нова слава — а то би могло одвестн Северну Амерпку сувшие далеко од њеног обнч ног зреника , одвестп је ка идеалима освајања , те учнннтн да се нзменн досадашњи нндустрнјски дух земље , извор богаства н среће, у~ дух ратнички, којн. како нас исторнја учн, бива само тренутно узрок благостања, а претеча трајне счромаштнне и сваке несреће! То ннсу измшпљене исторнске поуке ! Ми видесмо како трговинскн Млеци нзгубнше своју величину кад се запојише ратничким духом; видесмо како се у освајању далеких земаља скренуше са своје природне тежње, те им се и богаство оте. Бојатн се да Северну Америку, која У наше време представља оно што беху Млецн у Средњем Веку, не постнгне нста судбпна, ако по])е њеним трагом и да уз природни нзвор свога богаства, утз трговпну н индустријут, не изгуби и онај највећи извор благостања народног: слободу! Другу промену наменнмо на жалосне догађаје, који нас у^збудшпе и узбуннше у последње време, догађаје које су последица глади п једног али оправданог искаљивања народног негодовања према нашој владн"). Да би претекли нови пресек народног гнева, нагаи управљачи, незнају^ћн пли нехтејл ћн разабратп за праве узроке тога, имадоше п нмају само једну мисао на нме да уки*)*) Ппсац овде мисли на прекааиске соцпјалнстичке иокрете у Ми.тану. Прев.