Дело

Ф 0 Л К Л 0 Р 187 душевни или идеални рад једнога народа у животу, уметностн н ц|уци напред^де', шири се и протеже или сужава, узвишава или у^убљује или расплињује, изоштрава и ожпвљује или умара и завупљује; да открије: основе, узроке и поводе како постанка та^ЈЈлРазвитка, па најзад и пропасти особина једнога народа. Ако* појам народнога илн националнога духа није проста фраза, једно празно име, ако није неодређено, произвољно схватање или фантастнчна слика унутрашњих особина једнога народа, већ као „дух“ индивидуе изражава извор, субјект свију унутрашњих и виших радљпвости: онда мора његово схватање да обухвати не ове или оне поједине и случајне правце и истине свог произвола, него тоталитет истих, п да објасни законе његовога покрета и напредовања. Дух у вишем и правом смислу речи јесте законито кретање и развој унутрашње радње. ...Из горе реченог, што се и овде мора нарочито поновити, излази, да Психологија Народа може изаћи само из чпњеница народног живота, да се она може надати да нађе законе народнога духа само из посматрања, ређања и поређења. Данас ће се радо признати да конструкција различитих народних духова и снага које се уздижу ма на каквим готовим категоријама не може дати никаквих резултата, којн се ма на којој врсти науке оснивају. Конструкција са пуно духа обрађпвана може се подвргнути потпуно закону истинитости, али га нигде не може наћи. Мора се дакле поћи од чињеница, а да бп се задатак Психологије Народа могао тачно утврдитп потребна је богата и неисцрпна збирка чињеница. Извор чињеница ни овде не тече штедљивије но код индивидуа, и ма да су оне обилније у облику н садржини ипак се много теже налазе и схватају. Културна Псторија свију народа, који су нам познати, са свима својим појединим гранама пружа нам тако обилат плод различитог матерпјала, да се отвара непрегледно поље посматрања и комбинација; и поређење различитих праваца у животу једног истог народа, а за тим различитнх народа очито је потребно и за јасно упознавање једног јединог.“ Пошто су на овај начин Лацарус и Штајнтал показали битност Психологије Народа, која је, .још једном да поменемо, дала руководне моменте Етнологији, онп иду ближе ка основпци, ка „чињеницама народног живота“, ка „различитим елементпма или моћима народног духа“, дакле ка језику, митологији, култу, народном песништву, нарочито причи, пословнци, басни, писму и уметности, начину живота, обичајима