Народно благостање

Страна 308

sivnih krajeva menja se tako da njihov problem iskrsava oštrije ili blaže. I samo u toliko govorimo o njima ovde. Pa i tu treba istaći dva momenta koji odmah pokazuju relativnost položaja pasivnih kraieva. Prvo, uzeto matematski, položaj pasivnih krajeva teži je kad moraju dati veću sumu novca za hranu. I bolji je kad imaju više mogućnosti da u pečalbi zarade više. Pečalba je plodnija u konjunkturnom poletu i ako je život skuplji. Velik deo našeg radništva koje je obuhvaćeno u statistikama dobrih godina kao što je bila 1030, stvarno su seljaci. Bilo kao sezonski radmici koji rade u blizini svoje kuće da zarade koju paru, ili kao radnici koji idu po zemlji da traže posla, ovi seljaci-radnici čekaju konjunkturu da ublaže nevolju pasivnog kraja. I radi toga industrijski polet je jedan način za rešenje proble-

НАРОДНО БЛАГОСТАЊЕ Бр. 20

ma pasivnog kraja. Ako industrija leži može žito biti za paru, siromašni će ostati gladni, jer su bez pare. Naši Tilantropi obično govore o pasivnom kraju kao da njegovi stanovnici imaju fiksni prihod, i da im je položaj gori čim su cene više. Međutim, samo u godinama gladi dobiju oni pomoć od države u naturi, i redovito moraju za hranu dati ili protuvrednost ili je odraditi. Kad cene skaču svima proizvodima, onda i onima koje liferuju pasivni krajevi. Kad bi se mogla izvršiti anketa mislimo da bi se potvrdila teza da stanovnici pasivnih krajeva više vole periode viših cena i opšteg prosperiteta nego niske cene bez rada. I zato, koliko god ih pogađaju, visoke cene spojene su za pasivne krajeve danas i s izvesnim poboljšanjem situacije. Ostaju dakle radnici i činovnici.

IV POLOŽAJ ČINOVNIKA

Mi imamo mnogo činovhika, slabo plaćenih, Ovo poslednje priznaju i nadležni i pale su izjave da treba popraviti položaj činovnika. Kod toga ne radi se samo o povišenju plate, nego i o imenovanju, unapređenju, plati žene udate za činovnika itd. Položaj činovnika pogoršao se sa smanjenjima prinadležnosti, s čime je opet u vezi finansijska politika vlade.

U periodu privredne depresije, prilikom svake redukcije budžeta, lični rashodi bili su prvi na udaru. Prvog aprila 1931 došao je novi činovnički zakon, kojim |e uveden nov sistem činovničkih plata sa tendencijom redukcije prema stanju 1923. Prema »Indeksu« zagrebačke komore prosečna nominalna zarada činovnika smanjena je sa 2093 na 2593 ili za 13,4%. Oktobra meseca iste godine, posle objave. Huverovog moratoriјшта, izvršena je redukcija činovničkih plata za 4,5% do 7%. U martu naredne 1932 godine dolazi ponovno smaпјепје та 9—11%, а 1933 g. uvodi se specijalni doprinos za Potporni fond od 5%, kojim se opterećuju svi državni službenici, koji ne uplaćuju penzioni fond. Ovo je takođe bio jedan od načina za smanjenje plata izvesnog broja činovnika. Marta 1934 donosi se nekoliko uredaba o smanjenju činovničkih prinadležnosti. Prvom uredbom smanjeni su i ukinuti lični dodaci žena na skupoću, čiji muževi imaju prihod od samostalnog rada. Drugom uredbom smanjene su prinadležnosti žena dnevničara, honorarnih i kontraktualnih činovnika i pripravnika za 40, 30 i 20%. Trećom uredbom smanjene su dnevnice činovnika za putovanja, a paralelno s njom uvedena је i nova poreza od 1% na bruto primanje svih činovnika. Poslednje smanjenje, koje |e stupilo na snagu 1. oktobra 1935, najveće je po svome opsegu i efektu. Prema toj Uredbi prosečno sniženje prinadležnosti svih državnih službenika iznosi 7%, a njegov efekat cenio se na 400 mil. din. Ovoga puta bili su obuhvaćeni i samoupravni činovnici, koji su, prethodno, 1 avgusta

u pogledu položaja i prinadležnosti izjednačeni sa državnim činovnicima. S obzirom na nepovoljno dejstvo ovog sniženja Uredba je već koncem novembra bila minimalno izmenjena. Pored ovoga izvršeno je i jedno indirektno sniženje plata putem restrikcije automatskog napredovanja u državnoj službi. Na ime, prema činovničkom zakonu predviđeno jč napredovanje po grupama i stepenima, koje povlači za sobom i povećanje prinadležnosti. Prva restrikcija ovoga prava sastojala se u tome, što je jednom odredbom u Finansijskom zakonu stipulirano da povećanje prinadležnosti sleduje tek posle 13 meseci automatskog unapređenja. A druga restrikcija sastoji se u tome što se unapređenje ne vrši O roku, već često prođe po nekoliko godina.

Od ukupnog broja državnih službenika na one građanskog reda otpada 162,750. Njihove godišnje prinadležnosti iznose 4.311,7 mil. din. Dakle, prosečna mesečna plata jednog državnog činovnika iznosi 2200 dinara. Međutim, slika se znatno menja kada se pogleda odnos po grupama. U grupama, u kojima plata ne prelazi 2000 dinara, nalazi se 128.959 službenika ili 79% ukupnog broja. Ako bismo dalje izuzeli grupe sa platama između 1500 i 2000 din. onda bismo došli do zaklijučka da polovina ukupnog broja ima mesečne prinadležnosti do 1500 dinara. A to je znatno ispod teoretskog minimuma egzistencije, proračunatog na bazi najneophodnijih potreba za održavanje fizičke snage jedne četvoročlane radničke porodice, jer ovaj, po zagrebačkom »Indeksu«, iznosi u novembru 1936 god. 1635.33 dinara.

Ako bismo, pak, izvršili upoređenje prosečne plate najvećeg broja državnih službenika sa feoretskim minimumom namešteničke porodice, onda bismo videli, da je taj odnos daleko nepovoliniji i da је prosečna plata ove grupe državnih službenika za oko 30% ispod minimuma.

V POLOŽAJ RADNIKA

Čitaocima »N. BlI.« poznat je položaj radnika iz prikaza izveštaja Ouzora i Suzora. Sa najkompetentni|eg: mesta došle su izjave da je položaj stvarno očajan. Nadnica je padala sve do u leto 1936, i ako se privreda počela oporavljati mnogo ranije. Prema podatcima Suzora prosečna nadnica u 1936 ostala je na nivou 1935, 21,66 din. i da nije u oktobru i novembru prešla preko 22, bila bi niža nego 1935. Prema podatcima »Indeksa«

nominalni mesečni prihod radnika s porodicom od četiri člana iznosio je prosečno 1935 ge. 612, bez poljoprivrednih radnika 890, a minimum egzistencije izračunat je na 1500 din. U 1936 minimum је 1635, а prosečna mesečna nadnica 905, iz čega sledi da je u poslednje vreme realna nadnica, koja je godinama bila stabilna, počela da pada.