Нови Пазар

Još jednom je NDH, poslije kapitulacije Italije ispoljila pretenzije da uz podršku svojih pristalica u Sandžaku, muslimanske milicije, velikoalbanskih oružanih formacija i njemackog okupatora, sa svojim trupama zaposjedne cijeli Sandžak, i dagaukljuci u sastavNDH. Cak i pristalice Velike Albanije su na sjednici vlade u Tirani izrazili stav ..da bi Sandžak u cjelosti trebalo predati Hrvatskoj, ili ga podijeliti izmedu Albanije i Hrvatskc". 44 Jedna od najznacajnijih odluka AVNOJ-a, nakon njegovog konstituisanja u Bihaću, novembra 1942. godine, bila je i odluka da se osnuju zemaljska vijeéa u pokrajinamakoje su predstavljale historijski zaokruzene cjeline. Toje bio prakticni izraz predratne koncepcije KPJ о izgradnji Jugoslavije na federativnom principu. Zemaljska vijeéa su konstituisana sljedećim redoslijedom: u junu 1943. godine, osnovano je u Hrvatskoj, u oktobru 1943. u Sloveniji, 15. i 16. novembra 1943. u Cmoj Gore, 20. i 21. novembra u Sandzaku i 25. i 26. novembra u Bosni i Hercegovini. Uslijed aktuelnih politickih razloga sa velikim zakasnjenjem su osnovanau Srbiji i Makedoniji. 45 Prvi trag za osnivanje ZAVNO Sandžaka imamo u periodu septembar - oktobar 1943. godine, u pismu Josipa Broza Tita koje je upućeno Ivanu Milutinoviću, delegatu Centralnog komiteta KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ u Cmoj Gori, u kojem se između ostalog kaže: „smatram da bi bilo potrebno da sto prije pristupite u Cmoj Gori, Boki, Sandžaku i Metohiji - pripremanju konferencije antifašističkog vijeéa narodnog oslobodenja za te krajeve, i to, po mogućnosti, odozdo, demokratskim putem, tajnim biranjem po srezovima. Svaki srez bi trebalo da pošalje u Vijeée jednog vijeénika i njegovog zamjcnika...” 16 Već 10. novembra, formiranje Inicijativni odbor koji će pripremiti skupštinu na kojoj će biti izabrano Zemaljsko Antifašističko vijeće Sandžaka. Vécu polovinu Inicijativnog odbora cinili su vijeénici AVNOJ-a sa ovog podmčja. Predsjednik novoizabranog Sreskog narodnooslobodilackog odbora Prijepolja, univerzitetski profesor i sociolog Sreten Vukosavljevié i prijepoljski muftija i sudija Vrhovnog šerijatskog suda u Skoplju Murat ef. Sećeragić, prihvaéeni su i kao nosioci Inicijativnog odbora, odnosno kao njegovi predsjednik i potpredsjednik. Inicijativni odbor se pismeno obratio Predsjedništvu AVNOJ-a i tom prilikom objasnio razloge koji su ga motivisali da sazove skupštinu ZAVNOS-a. Izmedu ostalog je istaknuta spremnost naroda Sandžaka da zauzme danas ravnopravno mjesto među ostalim pokrajinamanase otadžbine, da su se narodi Sandžaka opredijelili da se samostalno i autonomno organiziraju u okvim zajednicke buduée domovine, i da nijedan narod, niti pokrajina i oblast neée vise biti predmet ugnjetavanja i ekploatacije. Takoder se u osnivanju najvišeg politickog predstavnistva naroda Sandžaka vidi opredjeljenje, da se Sandžak u budućem uredenju zemlje, tretira kao posebna dmštveno-politička zajednica, u kojoj će biti izražavan njen autonoman položaj u buduéoj federaciji. 47

44 Četvrta sandžačka NOU brigada, str. 61-62

45 Zoran Lakić, Partizanska autonomija Sandžaka, str. 52 46 Isti, n.d, str. 53

47 Isti, n.d, str. 52-55

26

40/2017

Esad Rallie