Пештанско-Будимска скоротеча

122

сати, и пресудити { нуждно е преко свега, да се кавпре са нћговммт. граЈјанскимг одиошен1лма упознаду. Л се нимало несумннмг, да су такова у смотрен1го Енглезке, што се начина живл&нн кодт> отм^нШ редова тиче, одт. части цћлои Европи позната; али аначаи, кои се у душевномт. изображенм , и у поступцима сиромашн1е классе жителн шражава, мало е коме познатЂ. Збогт. тога су страни списателви примбтно склон^ни, нарочито што се тиче тожне половине Енглезке, гди се манћ фабрика и заведенјн налази, да суровостг,, и простоту предполажу. Овакови едини, доста неправедни, одт. странм пролета произлазећи огледи, рађатосе обично чрезт. плиткопонатна зманн и умствованн о воспитан1к> народа. —■ Поводомт. што прошастм година одт. надлежне власти учтЉга покушешн за рукомт. изишла нису , т. е. да се уредбе уведу г кое бм сиромашнје породице приморале, да свото дкцу крозт. ц&лу годину непрестано у школу шалм, многи су и на такову ммсао бмли пали, да га душевно пзображенћ и за елементарне науке мало, илп скоро ништа учинбно н1е. При овои важнои точки валн намт. дуже нробавити, и безпристрастно судити (кт> чему се навластито доволгно изображенћ изискуе)ј ербо, не само што кодг слободногт. народа приморанћ у наведеномг виду меета иматп неможе, него шта више нуждно 5м било границу поставити самовласТ1К) и мј г тнб1МТ . поннт1лма, гди се у смотрен1м народнога воспитанјн наистрож1е догме или гаталице принисук) ? ! — Сл:ћдство е обвхчно оваковм недозрелм уредба тупоств духа, и препона нћговомт. развитку, безт. чега се човект. животинби уподоблнва! — Да духг времена, кои е школска правила, о коима р&чв водимо, непосредствено после несрећногг приклгоченхн фракцузки ратова (1815) породш, друго допуштао н1е, но да е само такове ученн нам^.ре } као за наЈ1спосо6ше признао , можесе истина допустити, али да те исте уредбе и основи школски осталммт. народима и земллма на ползу служити немогу, неда се противорећи! Ме!,у тимг, при цЈзломт. недостатку у народномт. воспитан1н) и наукама г опетт. могу слободно казати, да е у истомт. времену т. е. последнћ 1823 године, душевно изображенЕ ниже классе народа, веће кораке напредт. учинило , него у ико1ои части света. Ову ц-ћлв достигли су Енглези чр ез т. сл о б оду, ком ј г обзиру воспитангн п обучаван ,-г д 1; ц е уживамј или просто рећи з Енглези нису приморанн свом дћцу само посредствомт. штице. црвене велике таблице, пшареногт. буквара наставлнти. Ова наведена обстонтелства н добро познаемгј иНЈче небм са ономг емачносћу, ком самв у ноВ1вмт. моимк дописима изреко, казае да побуна по-

сленика противт. 'свои господара опасно намћреЈгћ на себи неноси. Тако е дакле повратакЂ кђ миру и нослу само на добромт. и мирномт. поведен1м побункнм посленнка основанч.. Кт. овому навластито принадлежи практнчно познаван!; правога станн ствари, и изв&стноств, да се Енглези времену приближум, кое ће шмт. веће раднЂ , бол}5 заслуге, и слободна простран1л саобраштенн и трговине донети.Кадт. небм бмло чувства ум'];рености, правога познавенн ствари, и доказателства на то,т. е.'да нити е бмло, нити ће бмти времена, кадт. небм ,,сиромаси" и богати" жввили, а да већа частт. жителн за хлЈ;6ђ насуш;нми радити мора, и да е друго станћ ствари у сну , а друго на нви, у кратко , да ше бмло практичнога проницателства , небм се заиста ни мирт, тако ласно повратт. Алп Енглези сматрам практична знана и дЉлтелностн за вмшШ степент. народнога изображенл, него само теоретична в^жества. — Погледаимо далб на народе по осталммг државама. Наћићемо вмшину сиротшгђ- и ове се число одг године до године умножава. — бдино знанћ читанн и писанл нерађа нагонт. кг уредности, прилћжности и благостоНН1М ; нрава се волн кт. тому само чрезт. разумна практична доказателства праве стазе побудити може! Чему наравно нису оне елементарне школе доволвне, гди се чита „Петерг малми крадецг, глоговђ колацг и вамшри,'' пакч, 1ошт. и „ руководство кг славенстћи грамматјцћ ! " — Што бм бмло по другимт, државама, да се милшкт, простм посленика или болћ рећи надничара на еданпутг побуни и дигне противг свои господара и ранителл ? И шта е полезн1б, поредг елементарне и практичногг вида школе уводити, или при садашнБима до века остати? одговорите и вм лмбезна браКо, одг мене удалЈти мили СрблБи! смнови рода кначкога ! рода славногг п умногг ! ! ! Очекуесе велика дћлтелноств у свима струкама овдашЈњи производа, и чрезг то, као и чрезг будзаштоств (ефтгтноћу) ране живостб у домаћемг потрошку ( Со|15Ш1]110П ). У обшТв ни у к010и Звмлби невлада у елу и пић}' потрошакг до саме раскошности , као овде кодг Енглеза. ОвдашнБш еданг искусни штатистикг ц!;ни робе св1к> енглезкн фабрика и рукод]јнм заведешн, кое се преко године производе, на 180 мшпона фукт!и штерлинга, (1.800 мил!она фор. сребра ). Одг ове робе се за 46 мил. фунтш шгерл. у землви потргши. Наводимг ово на истини основано станћ башг зато, да покажемг; одг каковогг е ванредногг простора, и одг кое е велике важности домаМи потрошакг св1м предмета. —