Ритам
Ogromno prostranstvo frankofonske zapadne Afrike okretalo se od kolonizacije uvek oko dva kultuma sredista koja su diktirala zbivanja ostalima u regionu i oko jedne željezničke pruge koja ih je dovodila u direktnu vezu. Pruga Bamako (glavni grad Malija) - Dakar (glavrd grad Senegala) spajala je ova dva centra - jedan je centraini Mall, odnosno srednji tok reke Niger, kolevka mitova celog podračja i legendamo mesto ranih susretanja Evrope sa cmom Afrikom (gradovi Timbuktu i Gao bili su južna ishodišta karavanskih puteva iz Mediterana preko Sahare i kultuma i politička središta tog delà sveta kao prestonice dobro organizovane srednjevekovne afričke kraljevine Mali). Drugo sredisteje Dakar, „najafričkiji evropski grad”, luka koja je obavezno prvo stajalište na svakom transatlantskom puto-
vanju brodom za Afriku i mesto koje je već decenijama prirodna odskočna daska za sve koji osećaju da moraju odaüe u Evropu ili Sevemu Ameriku - i za uspešne i za one izgubljene koji podjednako dolaze iz kontinentalne unutrašnjosti (Mali) i iz samog Dakara i njegovog senegalskog zaleda. Pruga tako funkcioniše kao duhovna spona izvome, primalne Afrike i Afrike okrenute svetu, oko koje se okreée ceo region. Samostalnija lokalna središta - Abidžan (Obala Slonovače) i Konakri i cela Gvineja, ostala su samo lokalna središta zahvaljujući ovoj sprezi koja je predstavljala kultumu protivtežu drugom masivnom ali anglofilskom zapadnoafričkom središtu - Nigeriji, najmnogoljudnijoj zemlji Afrike (preko 100 miliona stanovnika, procena 1987.) i njenom glavnom gradu Lagosu, jednoj od najfkntasücnijih raspadajućih metropola sveta (poletan opis tropske dekadencije ovog rada ostavio je za sobom Bojan Kveder u dru-
gom nastavku feljtona o Afro-popu u Rocku br. 102, avgust 1987.) No, to je ipak dmga priča - Yousou N’Dour i Sahf Keita su - a to je jedino važno - došli'iz stare civlizacijske tradicije koja je prva u cmog Affici stupila u kontakt sa evropskim načinom mišljenja i praktičnog delovanja - zato nema ničeg čudnog u tome što su upravo ovde prvo ovladali tehnologijom snimanja ploča i marketinškim mudrostima globalnog tržišta, Trebalo je samo još zagrebati u bogatu - uglavnom usmeno prenošenu tradiciju, u kojoj muzika uopšte ima veće mesto nego u pismom prenošenim trađicijama (grioti - čuvari usmene tradicije na ovom području - prenose je uz кош, veliki žičani instrument između laute i harfe - iz griotske porodice dolazi npr. Mori Kante), i otvorene duše su progovorile.
yousou ndOur
YOUSOU N’DOUR roden je 1959. u Dakaru, u muzičkoj porodici, tako da ničeg iznenađujućeg nije bilo u njegovoj prvoj pojavi na pozomici 1971., sa dvanaest godina. Produžujući svoje detinjstvo u uspešnu muzičku karijeru već u četmaestog je od milja bio zvan „malim princom od Dakara”, da bi od 1976. redovno nastupao u najvažnijim noćnim klubovima sa priznatim Star Band de Dakar. Sa njimaje 1978. i prvi put ušao u studio, a godinu dana kasnje okupio je sopstveni sastav Etoile de Dakar (Zvezda Dakara) - njihov prvi hit JCalis Money” iz 1979. omogućio im je da snime još tri albuma u Senegalu i postanu širom zapadnoafričkog područja poznati kao, uz Toure Kunda, najpoznatiji zastupnici mbalax zvuka, senegalske fuzije zasnovane na ritmu sabar bubnjeva i preuzimanju melodičnosti iz narodnih i zapadnjačkih izvora podjednako, a koji je brzo sticao sim populamost i u okolnim zemljama. Ostatak Yousouve karijere vezan je za Pariz u kome je ceo afro-pop našao centralu i mnogo razumevanja, pretvarajuci ga od sedamdesetih nadalje polako iz utočišta i krajnjeg ishodišta sopstvene afirmacije u bazu za globalno širenje. Ovo je bilo razumljivo delom kao ostatak veza iz kolonijalnog doba (sve vladajuće elite dobrog broja afričkih naroda su školovane u Parizu), delom kao pragmatičan potez geografskog približavanja ostalim evropskim i američkim cenfrima u kojima se rešavaju pitanja prodaje i plasmana na diskografskom tržištu. Na duge staze, najvažnije je bilo domoći se studija, producenata i snimateljske tehnike i znanja koje je obezbedivalo viši umetnički nivo i tako višestruko proverenim imenim bele muzike koja su po isto stizala u Pariz - kao što su The Rollingstones ili Talking Heads. Tako je npr. Salif Keitino životno delo, album „Soro” iz 1987., lansirao i jednu
istinsku producentsku zvezdu - Ibrahima Syllu ( obratite pažnju na njegovu produkciju ovogodišnje ploče još jednog izuzetnog autora iz Malija, Kasse Madyja, na LP-ju „Fode”), no mladi N’Dour se u vreme svog dolaska u Evropu ipak držao njemu bolje poznatih svojstava tople smeše mbalaxa, beležeći je 1984. na odličnom albumu „Immigres”. „Immigres” je ipak, ploča koja je otvorila ceo novi krug zanimanja za afričku muziku. Ono što je Osibisa uradila u 70-tim bilo je dovoljno da se prosecan pop-konzument na Zapadu navikne na postojanje neke afričke muzike. Ono što su potom Fêla Kuti i King Sunny Ade postigli svojim pločama bilo je da su shvaćene umetničke vrednosti muzike koja nastaje u Africi - Yousouv album je bio album koji je produžio interes posle posustajanja Kutija i Adea početkom decenije, upavši i medu 20 najboljih ploča godine po NME-u te godine. Pariz čini za afričku muziku ono što je Detroit učinio za soul u Americi šezdesetih - prvi veličanstveni rezultat spajanja visoke tehnologije sa afričkim korenima potpisao je na svom idućem koraku baš N’Dour, objavivši 1986. album „Nelson Mendela”, ploču koja je uporište njegovog ugleda medu muzičarima i poznavaocima i prvi njegov pravi pokušaj da svoj talenat za fuzionisanjem afričkih 1 zapadnjačkih muzičkih sastojaka proširi u oblasti poznatije evropskom i američkom uhu. Produkcija je odgovarala svim prosečnim radijskim standardima koji važe na ova dva mega-tržišta, pesme su od razlivene hipnotične monotonije ritmova i preplićućih melodija prešle u puno određenije i kraće oblike. N’Dourje, pored verovatno najzanimljivije i najautentičnije pop pesme posvećene Nelsonu Men-
WORLD MUSIC
27