РТВ Теорија и пракса

doprinos samoj društvenoj zajednici. Imajući to na umu i ocenjujući značaj govorne kulture sa takvog stanovišta, mi prilazimo izgrađivanju govorno-jezičkih normi tako da upravo tim normama damo one okvire u kojima se naš jezik može slobodno da kreće, a da ne naruši ili da ne dovede u pitanje svoje osnovne društvene funkcije. Tim govomo-jezičkim normama u suštini treba da doprinesemo osposobljavanju čoveka da dođe do svojih večih ličnih kreativnih mogućnosti kako u svakodnevnom životu tako i na svakodnevnom poslu gde i ostvaruje svoju društvenu ulogu i gde se i kao pojedinac afirmiše i identifikuje. Ako pak ostavimo našeg čoveka na nerazvijenim oblicima izražavanja, tada zatvaramo njegovu jezički organizovanu misao, pa i samu njegovu ličnost sputavamo i dovodimo je u okvire neke sužene socijalizacije. Koji su okviri našeg govornog jezika u kojima bi se kretala jezički organizovana misao, u kojima bismo usavršavali govorno-jezički izraz, razvijali govornu kulturu i usavršavali jezik kao medij međusobnog sporazumevanja? Ili, koje su to osnove sa kojih treba poći u izgrađivanju govomo-jezičkih normi? To su, pre svega, one osnove govomog jezika koje su ustanovljene u vreme kada je utvrđena fonološka struktura srpskohrvatskog jezika i prihvaćeno načelo da fonema treba da bude predstavljena u pisanom jeziku fiksnom grafemom. Ta osnova govora koja počiva na opšteprihvaćenom fonološkom sistemu, tj. na našim glasovima kojih ima trideset i koji nam služe kao diferencijalni znaci za organizovanje značenja reči i za njihovo međusobno razlikovanje, i danas nam služi kao okvir na kojem počiva glasovna kvalitativna strana našeg govornog jezika. Pri izgrađivanju normi, mi od te glasovne osnove ne možemo odstupiti, jer bismo takvim odstupanjem ozledili same jezičke osnove. Tačno je da svaki od naših trideset izgovornih glasova ima svoje polje variranja, ali to polje variranja ima svojih granica koje su uslovljene međuglasovnim odnosima, tako da jedno polje, i ukoliko bi zašlo u drugo, ne može sebe da negira, пе može da se sa tim drugim glasovnim poljem izjednači ili da ga zameni. Pored tih trideset glasova-fonema mi u jeziku imamo i vokalne dužine, naime, vokal može biti kratak ili dug, a njegova dužina čini jednu od kvantitativnih karakteristika našeg vokalizma. Četiri akcenta, od kojih su dva kratka a dva duga, takođe ulaze u osnove na kojima počiva celokupna zvučna građevina našeg govornog jezika. Melodija rečenica koja je svojstvena ovom jeziku, bez obzira na vidne, pa čak i upadljive razlike koje postoje na području njegova prostiranja, uvek je u duhu opštih govornih osobina i nikada se ne bi mogla zameniti sa

144