СРЂ

— 446

1°. Ovaj negov smjeli izlet u nernu po struci tuđe naučno роје još jednom pokazuje, kako Fortisa neodolivo privlaei sve što se prije nega pisalo o opštim slovenskim pitanima u ибеnom svijetu. 2°. Pošto se ne može razložito misliti, da je Fortis sam, u ono vrijeme, mogao imati tako bogatu knižnicu nemu tude struke, čitalac počine nazrijevati mogucnost opstanku drugog kakvog središta naučno-slovenskog značaja u samim Mlecinia! Na osnovi jedne naročite Fortisove izjave u više pomenutoj dugačkoj biješci, ovo nazrijevane postaje realnost. Evo negovih riječi: „Viši dio ovijeh podataka pocrpao sam iz di'agocjenih rukopisnih bi^ežaka plemenitog i učenog g. konta Tripa Vraćena, vladina savjetnika, koji mi je izvanrednim velikodušjem pomogao u davanu oblika ovoj mojoj knizi". \^raćen je bio čovjek duboka uma i opširna znana; bio je veoma učen pravnik po zvanu, ali se vježbao i u drugim naukama. Bio je rodom iz Kotora (1696—1786); živio je u Mlecima, gdje je imao visok službeni položaj jednake vrste onome, što je u prvoj polovini 16. vijeka zauzimao u mlet. službi glasoviti Paolo Sarpi (consultor in jure publico). Vraćen je, kaže I^ubić (Dizionario 304), bio vrlo vješt staroklasičnim, a i glavnijim novim jezicima i kniževnostima, imao je veliku bogatu biblijoteku i negova je kuća bila središte najvidnijih kniževnih ludi onoga vremena. Tim što je imao osim slov. kniga i svojih rukopisnih biježaka, koje je saopćavao čovjeku za kog je vidio da je privržen rodnoj mu zemji, vidi se, da je Vraćen ostao ne samo vjeran svojoj narodnosti, nego da je bio i pravi djelotvorni rodojub. Na taj način opstanak u Mlecima u XVIII. vijeku nekog slovenskog naučnog središta, ma kakve prirode on bio, neoprovrživo je dokazan. Izlišno je po tome svako naglašivane s naše strane od kolike bi vrijednosti bilo, kad bi se našao pozvat iziskivač, koji bi temejito proučio ovo slovensko središte u Mlecima, opisao mu opstanak, prirodu, odnošaje k vladi, k naučnim korporacijama, ka kniževnicima, odnošaje k Slovenima koji u Mletke dolažahu itd. Naše je mišjene ipak da onaj koji bi se primio toga posla, ne bi trebalo da ograniči svoja iziskivana Vraće-