Филателиста

TITO U FILATELIJI

Milan V. Petković

Mada su ličnost i delo Druga Tita neodoljivi od naše istorije i razvoja i ugleda naše zemlje u svetu, ipak se, po filatelističkim merilima, obrada lika i dela Drugsa Tita u filateliji može izdvojiti u jednu posebnu filatelističku oblast.

Prvi pokušaj filatelističke akcije na temu Tito, ponikao je još u Narodnooslobodilačkom ratu. U decembru 1943. godine, umetnih Vanja Radauš koji se tada nalazio u Otočcu, izradio je predlog za poštansku marku na kojoj je bio prikazan profil i poprsje Druga Tita sa konturama petokrake zvezde u pozadini. Na ddnjoj strani crteža bila je označena vrednost marke „5 kuna — dinara 5”. Na osnovu crteža, u partizanskoj bazi u Kočevskom Rogu, slikar Božidar Jakac je pokušao da izradi marke. Međutim, pošto to nije bilo moguće izvesti tehnikom kojom se raspolagalo, Jakac je izradio pretisak sa natpisom „O. F. Slovenija” koji je otiskivan na zaplenjeme italijanske marke.

Rat je još trajao, kada je 18. novembra 1944. godine u Vašingtonu (SAD), objavljen prigodan koverat na kome je bio simboličan crtež sa bakljom slobode, albanskom i jugoslovenskom zastavom, albanskim orlom i likom maršala Tita. Na kovertu, ispod ilustracije, bio je tekst na engleskom: „THE CAPITAL OF ALBANIA WAS LIBERATED BY YUGOSLAV PARTISANS” („Glavni grad Albanije oslobodili su jugoslovenski partizani”). Beograd je u to vreme još uvek slavio oslobođenje a naša Narodnooslobodilačka vojska je vodila ogorčene borbe za konačno oslobođenje zemlje i okončala svoj slavni borbeni put. Mada istorijski netačam tekst na kovertu potvrđuje da je već tada ugled Druga Tita i Jugoslavije u svetu bio veliki.

Lik maršala Tita pojavio se prvi put na našim markama 21. februara 1945. godine, kada je izašla prva serija maraka Demokratske Federativne Jugoslavije za koju je nacrt pripremio Đorđe Andrejević Kun i koja je štampana u štampariji Državne markarnice u Beogradu. Oznaka vrednosti je bila izražena u okupacionim dinarima, a serija je imala četiri vrednosti: 5, 10, i 30 dinara. Motiv na svim Markama je bio isti i predstavljao je poprsje maršala Tita u maršalskoj uniformi i Orden narodnog heroja. Već sledećeg meseca, 2. marta, puštaju se u opticaj dopisne karte na čijoj je naslovnoj strani, u gornjem desnom uglu, slika maršala Tita u uniformi. Tekst na dopisnici je na srpskohrvatskom jeziku a oznaka vrednosti (5 dinara) u okupacionim dinarima. Iste godine, 19. aprila, izlazi iz štampe dopisnica sa istim motivom ali sa tekstom na makedonskom jeziku.

Na sam Dan pobede mad fašizmom i isterivanja poslednjeg okupatorskog vojnika sa naše teritorije, 15. maja 1945. godine, izlazi serija maraka od osam vrednosti na kojima je isti motiv kao i na prethodnoj. Vrednost maraka je izražena u DFJ dinarima jer je u međuvremenu izvršena zamena novca.*)

U oktobru iste godine, u okviru serije redovnog izdanja s partizanskim motivima, izdate su i marke sa likom Vrhovnog komandanta (od 2 dinara — crvene i od 4 dinara — tamnoplave boje). Ta serija je kasnije više puta štampana (и izmenjenim bojama, vrednostima i pretiscima).

U februaru 1946. godine, pušta se u opticaj dopisnica sa tekstom na slovenačkom jeziku i otisnutom markom sa likom maršala Tita, a 24. aprila dopisnica za međunarodni saobraćaj sa istim motivom. Tekst na dopisnici je na slovenačkom i francuskom jeziku.

U periodu od 1. novembra 1948. do kraja 1949. godine, pušteno je u opticaj devet koverata i dopisnica sa likom maršala Tita na markama otisnutim na mjima.

Prvi maj 1950. godine, obeležen je puštanjem u tečaj marke sa likom Druga Tita i maksimum karte. Isti motiv je korišćen i za otisak marke na dopisnici za međunarodni saobraćaj koja je izdata te godine. Tekst na dopisnicama je na srpskohrvatskom, makedonskom i francuskom jeziku.

Na prigodnoj spomen-marki povodom Dana JNA namenjenoj za vazdušni saobraćaj, koja je izdata povodom desetogodišnjice JNA, prikazan je lik maršala Tita u partizanskoj uniformi koji dominira na levoj polovini marke, dok su na desnoj polovini prikazani tenk, avioni i građevinski objekti — simboli odbrane ı obnove.

*) Novac je menjan po kursu 20 okupacionih dinara — 1 DFJ dinar.

5