Филателиста

Već 12. VI 1740. godine donesen je zaključak na sednici iste komisije da se podignu sialni kontumaci — »Perpetuirliche kontumazen« i to 3 u Erdelju prema Moldaviji, 5 prema Vlaškoj, dva u Banatu, u Oršavi i Pančevu, jedan u Sremu, u Mitrovici, dva u Slavoniji, u Brodu i Staroj Gradiški. Godine 1743. zabeleženo je da banatski, sremski i slavonski kontumaci rade.

Što se tiče podizanja i rada zemunskog kontumaca postoje različiti podaci o njegovom osnivanju. Po N. Rukavini osnovan je prema Howard-u 1750. godine, a nije isključeno i ranije, jer postoje dokumenti sanitetskih vlasti koji na to upućuju, a i tvrdnje nekih autora da postoji od 1730. godine. Prema podacima iz Medicinske enciklopedije osnovan је 1730. godine kao najstariji i najvažniji kopneni kontumac. Prema brošuri prof. T. Ilica, austrijski merodavni faktori doneli su rešenje da se podignu kontumaci u Zemunu i drugim mestima. Tako je u Zemunu podignut 1730. godine kontumac kao prvi i najstariji na području Vojne granice. To se zaključuje i iz protokola Dvorske sanitetske komisije iz 1740. godine. Takođe i prema brošuri dr. Markovića osnovan je kontumac u Zemunu 1730. godine i to na prostoru koji danas pokrivaju park, realka i zgrade kotarske oblasti. (8) Odmah zatim podignuti su u Brodu i Kostajnici prema Bosni, u Mitrovici, Pančevu i Županeku prema Srbiji. Ovi najviši sanitarni uredi treba ujedno da budu i najstarije kontumacijske stanice u Vojnoj granici. Prema prof. T. Ilicu arhiva zemunskog kontumaca je postala 1730. godine kad je i kontumac podignut. (9) Ova je arhiva složena 1914. godine u burad i poslata u Petrovaradin. Uprkos svim traganjima tamo se ne nalazi. Trebalo bi da bude u Beču, jer je sav sanitet u Vojnoj granici bio pod najvišom vlašću Dvorskog ratnog saveta. Prema ovim podacima arhive nema da bi se na osnovu dokumenata moglo zaključiti kad je kontumaz otvoren. Bez obzira na sve ovo možemo zaključiti da je zemunski kontumac sigurno otvoren 1730. godine, ali ne kao glavni kontumac, jer je glavni bio u Paraćinu u okupiranoj Srbiji. Najpre je podignut sa štatIskim zgradama ograđen plotom, docnije je postepeno dograđivan 1763, 1766, 1785, a 1787. je proširen i zaokružen. Ova se ustanova sa čitavim kompleksom zgrada nalazila na jugozapadnom delu varoši gde se sada nalazi park i gimnazij, narodni dom, dve kapele i druge zgrade. Sem ostalih prostorija nalazilo se i odeljenje za dezinfekciju pisma.

Prvi rasteli prema podacima iz Sanitetskog normativa iz 1770. godine formirani su 1768. godine. Ukupno bilo ih je četiri i to: Kuk (Lička regimenta), Rakovica (Ogulinska regimenta), Tiševo (Rudanovac) (Otočka regimenta) i Gnojnica (Slunjska regimenta). (10)

Prema Carl Beruh. von Hietzingeru imamo u Vojnoj granici sledeće kontumace:

Zavalje i Maljevac u Karlovačkoj granici.

Kostajnica u Banskoj Hrvatskoj.

Brod i Zemun u Slavonskoj granici.

Pančevo i Županek u Banatskoj granici.

Vulkan, Rothenthurm, Torzburg, Tomos i Bodzan u Walahijskoj granlci.

Oitofs, Gymefs i Tolgyes u Seklerskoj granici. (11)

Međutim, prema dokumentima, odnosno planovima Državnog arhiva u Budimu, koji su mi dati na uvid ljubaznošću prof. T. Ilica imamo sledeće kontumace i rastele:

Dvor na Uni, kontumac.

Rudanovac, kontumac.

Zavalje, kontumac.

Maljevac, kontumac.

Slunj, kontumac.

Jasenovac, kontumac.

Prosičeni Kamen, rastel.

Stara gradiška, kontumac, kasnije rastel

Kostajnica, kontumac.

SI. Brod, kontumac.

Sremska Mitrovica, kontumac, kasnije rastel.

Zemun, kontumac.

Stari Banovci, kontumac.

Banatska Palanka, kontumac u XVIII veku, kasnije rastel.

Kovin, rastel u XIX veku.

Županek, kontumac.

Stara Oršava, rastel.

U Erdelju se nalazilo 11 kontumaca.

Rodna, Biritzke, Czikohymes, Oitos prema Moldaviji.

Bodzan, Tomos, Terzburg, Rotenthurm, Vulkan prema Vlaškoj.

Prema podacima prof. Ilica, na Banatskom kordonu na današnjem jugoslovenskom БЕН postojala su tri rastela — kod Omoljice, kod Kovina pod nađ20/om рангоивикаа а i kod Stare Palanke, zatim van naše granice u Rumuniji, kod Stare Moldave, Ooo i kod Stare Oršave, pod nadzorom županečkog kontumaca. Takođe imamo i dva 4 maca: Pančevački na jugoslovenskoj granici, a drugi u Županeku nešto severnije od

are Oršave, na rumunskoj strani Banatskog kordona prema Turskoj. (12)