Филателиста

FILATELISTIČKA LITERATURA

Jovan Veličković Nove knjige i priručnici za naše područje

Mirko Rašić, Toronto: THE POSTAL HISTORY AND POSTAGE STAMPS OF SERBIA (Poštanska istorija i poštanske marke Srbije)

Sa jednogodišnjim zakašnjenjem obaveštavaju se čitaoci Filateliste o izlasku iz štampe značajne monografije — priručnika pod gornjim naslovom iz pera našeg zemljaka, sada nastanjenog u Kanadi. Knjiga štampana na 275 strana u tvrdom platnenom povezu izdata je od strane Collectors Club u New Yorku, jednog od najznačajnijih filatelističkih amaterskih društava sveta, kao 25. sveska priručnika te organizacije.

Najznačajnija pisana istraživanja o markama Srbije nesumnjivo još uvek pretstavljaju dela Evžena Deroka, izdata pre više od 40 godina. Od vremena izdavanja Derokovih dela pa do danas istraživanje je nastavljeno tako da su objavljeni mnogi prilozi, članci pa i studije na temu Srbije dobrim delom u našim a delimično i u stranim časopisima. Rad docnijih interesenata za to područje bio je u većoj meri usmeren i na poštansku istoriju, prema sadašnjem trendu klasične filatelije. Radovi i članci rasuti su međutim po raznim časopisima, danas su teško dostupni i vremenom padaju u zaborav. Za područje Srbije učinjene su u toku poslednjih desetak godina znatni koraci unapred. Između ostalog obelodanjeni su značajni podaci o štampanju maraka Kneževine, proširena su saznanja o polovljenim markama do 1880. godine, po prvi put je sistematski obrađeno područje turske pošte na teritoriji Jugoslavije i konačno razvila se kontroverzna diskusija o redosledu štampanja prvih srpskih maraka »grbuša«. Međutim, iako su zbirke Srbije prodrle u počasne klase najeminentnijih svetskih izložbi, sakupljačima ni na našem ni na stranom jeziku nije stajao na raspoloženju nijedan savremeni priručnik tog područja.

Svojom knjigom Mirko Rašić je kao dugogodišnji strasni sakupljač ovog područja, kao odličan znalac i istraživač, integrisanjem dosada objavljenih radova, obogaćenih brojnim sopstvenim istraživanjima, izvanredno popunio ovu prazninu. Pored korektnog i nimalo suvoparnog opisa pojedinih izdanja maraka kao takvih, uvek posmatranih sa istorijskog aspekta razdoblja, autor je preko toga široko zahvatio i oblast eseja, poštanskih tarifa, frankatura, žigova, grešaka na markama, falsifikata i drugih aspekata. Naročitu draž knjige pretstavljaju fotografije, preko 150 na broju, do kojih je došao pregledajući mnoge zbirke širom sveta i koje prikazuju mnoge poznate i nepoznate retkosti Srbije.

Idući redosledom kroz sadržaj potrebno je istaći kompletnu obradu pretfilatelističkog područja sa oznakom vrednosti žigova u poenima; prikaz još uvek dubioznih eseja grbuša sa oznakom vrednosti »groš«, detaljnu obradu i vrednovanje žigova na markama Kneza Milana, uključujući žigove NAPLAĆENO, PREPORUČENO i žigove vojnih pošta, kao i prikaz i opis polovljenih vrednosti toga izdanja od 10, 20, 40 i 50 para. Mnogo novina zadržano je i u obradi docnijih izdanja na pr. obrada grešaka kod »Trojičkog sabora« i prikaz polovljenih maraka i mešanih frankatura izdanja 1918. godine. Sa svim potrebnim elementima opisana je i pošta u toku Balkanskih i |. svetskog rata, sa prikazom kopija žigova, spiska žigova vojnih pošta, u Srbiji, tokom povlačenja kroz Albaniju, na Krfu i Solunskom frontu.

Specijalan doprinos kompletnosti obrade ovog područja pretstavlja opis aktivnosti Konzularne pošte Austrije u Beogradu od 1841 — 1869. godine, DDSG (Dunavsko parobrodarsko društvo) na Savi i Dunavu, veoma malo poznate aktivnosti Austrijske pošte za Levant na našoj teritoriji u vremenu od 1900 — 1913. godine i konačno detaljna obrada turske pošte od predfilatelije do 1912. godine na teritoriji Srbije i Makedonije.

. Sasvim je normalno da su se u izvanredno obimnom i raznovrsnom materijalu pojavile i neke netačnosti (pošta u Skadru 1913. godine, numeracija vojnih pošta na Solunskom frontu i slično) Za neke postavke bile bi potrebne i dopunske verifikacije, međutim pitanje je hoće li one ikada biti ostvarive (napr. tzv. II štampanje novinskih maraka Kneza Mihajla). Većinu ovih propusta autor je ispravio u dopuni teksta objavljenog u br. 6 (novembar 1981.) časopisa Collectors Club Philatelist. Dopunski materijal sadrži i 23 slike na kojima su prikazane neke od najvećih neslućenih retkosti Srbije na pismima, kao i dopunu turskih žigova na našem području, što radu Mirka Rašića daje definitivnu zaokrugljenost. Mora se međutim reći da je autor u dopuni trebao da izmeni i neke stavove iz knjige o »grbušama«, jer definitivno razrešenje pitanja redosleda štampanja ovih maraka izgleda nije u skladu sa tekstom knjige. Na kraju, trebalo bi napomenuti da knjiga sadrži i bibliografiju, pedantno i obuhvatno pripremljenu, što će olakšati dalja istraživanja u ovom području.

Knjiga se može poručiti direktno kod izdavača: The Collectors Club 22 East 35th Street, New York, N. Y. 10016 po ceni od s USA 15 + poštarina

40