Филателиста

Сгајема

RUĐER BOŠKOVIĆ (1711 – 1787)

Ruđer Bošković je rođen u Dubrovniku 18. maja 1711. godine od oca Nikole, Hercegovca, iz sela Orahova kraj Popovog polja i slovenizirane Italijanke, Pavice Betera.

U rodnom gradu stekao je solidno znanje latinskog jezika i matematike pa je kao petnaestogodišnjak poslat u Rim kao kandidat za isusovački red. U Kolegijumu (visoka škola) se naročito istakao u studijama matematike, astronomije i filozofije, te je 1740. godine postao profesor matematike na toj školi. Kasnije, bio je profesor na Univerzitetu u Paviji, na Visokoj školi u Milanu, graditelj i direktor Opservatorije u Breri i direktor optike za pomorstvo u Parizu. Bio je i stalni diplomatski predstavnik Dubrovačke Republike na evropskim dvorovima. Vremenom je postao član Kraljevskog naučnog društva u Londonu i akademija nauka u Parizu, Petrogradu, Rimu, Bolonji i dr.

Kao astronom usavršio je ne samo teoriju aberacije svetlosti, nego i instrumente i uređaje za astronomska posmatranja („Dela koja se odnose na optiku i astronomiju”).

U matematici se naročito bavio teorijom konusnih preseka i pitanjima neeuklidovske geometrije („Geometrijska konstrukcija trigonometrije” i „Elementi opšte matematike za upotrebu omladini koja studira”).

U svom glavnom delu „Teorija prirodne filozofije svedena na jedan jedini zakon koji postoji u prirodi” (Beč, 1758) razradio je svoju dinamičku atomistiku po kojoj delovanje privlačno-odbojnih sila (zavisno od rastojanja između atoma, što se prikazuje tzv. Boškovićevom krivom) uzrokuje ne samo sva kretanja, već i postojanje raznih stvari, pojava i bića. To shvatanje je vrlo blisko današnjem, što su istakli Nie/s Bohr i Werner Heisenberg na simpozijumima u Dubrovniku (povodom 250. godišnjice te teorije 1958, odnosno 250. godišnjice rođenja, 1961. godine).

Nasuprot Njutnovom shvatanju prostora i vremena koji su međusobno nezavisni i nezavisni od materije, za Boškovića su prostor i vreme relativni, isto kao i kretanje. Time je Ruđer bio osnovni začetnik teorije relativnosti, koju je mnogo kasnije matematički formulisao Ajnštajn. Svoje radove Bošković je pisao pretežno na latinskom, ali i na francuskom i italijanskom jeziku. Sa porodicom, bratom Božom, sestrom Anicom i prijateljima u Dubrovniku, dopisivao se na našem jeziku. Umro je 13. februara 1787. godine u Milanu, gde je i sahranjen. Dvestopedesetogodišnjica rođenja Ruđera Boškovića obeležena je markom od 100 dinara sa njegovim likom, u okviru serije „Godišnjice poznatih ličnosti”. U Dubrovniku je pripremljen prigodni koverat i korišćen specijalni žig. |

| ИУ

М . МЕ 5. 198 Орао“

RUĐER BOŠKOVIĆ DUBROVNIK, 18. V 1711. MILANO, 15. II 1787. MATEMATIK, FIZIČAR, ASTRONOM, FILOZOP, KNJIŽEVNIK. MATHEMATICUS, PHYSICUS, ASTRONOMUS, PHILOSOPHUS, SCRIPTOR MATHEMATICIAN, PHYSICIST, ASTRONOMER, PHILOSOPHER, WRITER

кад 151 1261/2

14