Филателиста

Pojne cenzure na teritorijama koje su posle Prvog svetskog rata ušle u sastav Jugoslavije 19

VOJNE CENZURE NA TERITORIJAMA KOJE SU POSLE PRVOG I DRUGOG SVETSKOG RATA UŠLE U SASTAV JUGOSLAVIJE

Pojin Fišacki (nastavak iz broja 241)

Pošto je 1. decembra 1918. godine proglašena nova država Srba, Hrvata ı Slovenaca, definitivne granice nove države su određene ugovorima o miru zaključenim 1919. i 1920. godine. Konačne granice između Italije ı Jugoslavije su utvrđene u Sen Žermenu 1919, Rapalu 1920. i Rimu 1924. godine. Granice sa Mađarskom su utvrđene u Trijanonu 4. 6. 1920. godine. U sastav nove države ušle su austrijske krunovine Kranjska i delovi Štajerske i Koruške, krunovine Dalmacija, Hrvatska ı Slavonija koje su bile poluautonomne pokrajine Ugarske, Vojvodina koja je bila sastavni deo Ugarske i Bosna ı Hercegovina, teritorija pod zajedničkom upravom Austrougarskog ministarstva finansija. Ako se konačne granice uporede s onim što su velike sile Londonskim ugovorom 1915. godine dale Italiji, vidi se da Je Rimska vlada popustila u Dalmaciji ı Hrvatskom primorju, ali je prigrabila čitavu Istru, Rijeku ı Slovenačko primorje i čak jedan deo stare Kranjske. Ove nepravde ispravljne su posle Drugog svetskog rata. (1)

ORGANIZACIJA VOJNE CENZURE

U Austrougarskoj se rano pripremala organizacija vojne poštanske kontrole. Već u Službenim novinama iz 1912. godine data su prva uputstva za orgnizaciju nadzora PTT saobraćaja.

Po objavi rata Srbiji, 28. Jula 1914. godine, brzo Je ukinuta naredba Ministarstva (član 10. Osnovnog državnog zakona) o opštim pravima građana od 21 decembra 1867. godine. Ovim Je dato uputstvo za "Naredbu Ministarstva trgovine 1 unutrašnjih poslova od 25. jula 1914. godine o postupku sa poštanskim pošiljkama." Regulisana su prava kontrole pošta ı ovlašćenja nadležnim bezbednosnim nadleštvima (polic. stanicama, okružnim kapetanijama ıtd.): "Da se sprovedu pregledi svih pošiljaka svake vrste kod poštanskih ustanova". Zato su moguće prve rane cenzure policijskih organa već krajem Jula 1914. godine. Kao posledica ovih mera bilo je 25. jula 1914. godine naređeno ograničenje ı kontrola telegrafskog ı telefonskog saobraćaja. U vezi s tim bile su formirane "Telegrafske cenzurne komisije" poznate kao "TZK". Ove komisije bile su uspostavljene u Osijeku, Zagrebu, Sarajevu ı Zadru. Pojedine komisije preuzele su kasnije funkcije