Филателиста

20

OZNAČAVANJE POSEBNIH RUKOVANJA NA POŠILJKAMA PISAMA U PERIODU 1918 - 1941.

Miomir ARSIĆ

Prvog decembra 1918. u Beogradu je proglašeno ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca u Kraljevstvo, kasnije u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Trećeg oktobra 1929. proglašena je Kraljevina Jugoslavija.

Teritorijalne promene i promene u nazivu države odrazile su se na poštanski saobraćaj na teritorijinnove države. U Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji bila su u upotrebi posebna pokrajinska izdanja i različiti poštanski formulari zatečeni iz prethodnih država. U Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji bile su u upotrebi marke Kraljevine Srbije, takozvanog "Krfskog izdanja". Isto se odnosilo i na različite poštanske formulare. Marke svih pokrajinskih izdanja zamenjene su izdanjem od 16. januara 1921. koje je važilo na teritoriji cele zemlje, s tim što su pokrajinska izdanja zadržala frankaturnu vrednost do 1. aprila 1921. Iz upotrebe su postepeno povlačeni poštanski formulari zaostali iz pošta koje su radile u prethodnim državama konstituentima Kraljevstva odnosno Kraljevine.

U novoformiranoj državi objedinjen je rad svih zatečenih pošta pa su pošte nove države nastavile da primaju pisma za zemlju i inostranstvo, kao obična, preporučena i ekspres. Čim je uveden prenos poštanskih pošiljaka avionom (1923). Pošta je počela sa primanjem avionskih pisama.

Stopa težine na osnovu koje je naplaćivana poštarina za obične pošiljke označavana je na pismima upisivanjem težine i odgovarajuće novčane sume. Za pošiljke preporučenih, ekspres i avionskih pisama, postojale su posebne oznake koje su rukopisno ispisivane, otiskivane pečatima ili stavljane kao nalepnice, a koje su uvedene sa tom uslugom i usaglašene sa Međunarodnom poštanskom konvencijom: "R" za preporučena pisma – predata na ruke, "EXPRESS" za pisma za koja se zahteva hitno rukovanje, "POSTE - AERIENNE", "AVIONOM / PAR AVION" za avionska pisma.

Izgled ovih oznaka se tokom vremena menjao, o čemu će biti reči u ovom članku. U članku će biti prikazane samo one oznake koje su sačuvane na pismima, kao dokaz da su stvarno i korišćene. U prvom delu biće prikazane oznake korišćene u periodu 1918 - 1921, u Kraljevstvu SHS, kada su za frankiranje pisama korićene marke pokrajinskih i regionalnih izdanja (jedne za korišćenje u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji, druge za područje Bosne i Hercegovine i treće za korišćenje u Hrvatskoj i Sloveniji).

OZNAKE ZA PREPORUČENA | EKSPRESS RUKOVANJA KORIŠĆENE U PERIODU: 1918 - 1921.

KRALJEVSTVO SHS

OZNAKE KORIŠĆENE U SRBIJI. U Srbiji, kao i u svim drugim delovima novoformirane države, u početku su korišćene oznake zatečene iz prethodne države, Kraljevine Srbije, da bi postepeno bile uvedene oznake nove države – Kraljevstva SHS.

1. Pismo poslato 1919. iz Niša za Pariz. Oznaka za preporučeno rukovanje "R" otisnuta crnim pečatom iz perioda prethodne države – Kraljevine Srbije. Rukopisna oznaka rednog broja pošiljke (658) u okviru pečata. Za pismo je plaćena poštarina od 50 Para (25 za pismo + 25 za preporuku). Na pismu je otisnut i crni prolazni žig (dvojezični) pošte Beograd, kao i dolazni žig u Parizu. Isto tako na pismu je sa prednje strane, nakon kontrole, otisnut crni uokvireni slabo vidljiv ćirilični žig: " PREGLEDALA VOJNA CENZURA".

2. Rukopisna oznaka za preporučeno rukovanje "R - 52" na pismu poslatom 1920. iz Beograda