Etnički i demografski razvoj u Jugoslaviji od 1921. do 1991. godine : sveska I

EINIČKI I DEMOGRAFSKI RAZVOJ U JuGOSLAVIJI

XXV

lokalne vlasti ili lokalnog većinskog stanovništva. Dok je u Zapađnoj Evropi, u okviiu Evropske Zajednice, tendencija ka slobodnom kretanju stanovništva, što će postepeno da doprinese većoj izmešanosti evropskih naroda, na jugoslovenskom prostom se razvoj kreće u suprotnom pravcu: ka zatvaranju, ka "čistij im" etničkim zajednicama (često metodama koj e nam ne idu na čast). To sigumo za narode tog prostora nisu ohrabmjuće pojave, naročito s obzirom na jačanje svesti o potrebi da i narodi bivše Jugoslavije udjuu tu Evropsku Zajednicu.

II Preračunavanja popisa 1921. i 1931. godine

Kao štoje već spomenuto, zvanični objavljeni statistički podacipo popisima iz 1921. i 1931. godine pružaju sarao podatke o podeli stanovništva bilo po veroispovesti (popis iz 1931. godine) bilo i po matemjem jeziku i po veroispovesti (popis iz 1921, godine). Popis iz 1921. godine (23) pokazuje za svaki srez, opštinu ili kotar, jedino na horizontalnoj liniji, podelu ukupnog broja stanovništva (sreza ili opštine ili kotara), po veroispovesti, i za isti ukupan broj podelu i po matemjem jeziku. Ovaj sistem "horizontalne predstave" nije mnogo zadovoljavajući, jer ako, na primer, u jednom srezu ima 10.000 rimokatolika, ostaje nepoznata njena dalja podela po matemjem jeziku, odnosno posredno po narodnosti. Ili obratno, ako imamo, opet primera radi, 10.000 kojima je matemji jezik nemački, nemoguće je izvršiti dalju podelu tog broja na razne veroispovesti. Opšta Državna statistika objavila je rezultate popisa stanovništva od 31 marta 1931. godine (24), ali samo na osnovu veroispovesti. Defmitivni rezultati popisa stanovništva na osnovu matemjeg jezika, kako smo to već spomenuli, nisu bili spremni za objavljivanje pre izbijanja rata, i tako gaje ovaj sprečio da rezultati budupredati javnosti.

O neobjavljenoin preobtadjenom od nemačkih vlasti popis iz 1931. godine

Spomenuli smo već ua prethođnim stranama da je nemačka okupaciona vlast našlau Beogmdu statistički materijal o podeli stanovništva po matemjem jeziku i u isfo vreme po veroispovesti, ali samo po srezovima, dok je onaj po opstinama bio jako oštećen ili uništen. Ncmačke vlasti su obradile taj rnaterijal po sistemu dvodimenzialne tabele, piužajući na horizontalnoj liniji podatke po veroispovesti, a na vertikalnoj liniji po matemjem jeziku (25). Ovaformatabelejedaleko instmktivnija ipotpunijanego što suto bilijugoslovenski statistički prikazi. U svakorn slučaju to je bazični dokumenat velike vrednosti za analizu demografskih raz\'oja po narodnosti u Jugoslaviji j nameće nam da se zadižimo malo više na njemu. Kao što je to već rečeno u uvodu, bilo je neophodno pružiti jugoslovenskoj javnosti sav obradjeni materijal popisa 1931. godine, takav kakav se pojavio u nemačkom izdanju. Na našitn tabelama, u ovoj knjizi, dat je samo okvir na srpsko-lirvatskom jeziku, dok su unutar njega upotrebljeni originalni brojevi kako su ih nemaČke vojne vlasti štampale. Na nekolikomesta bilo jepotrebno ispraviti ŠtamparskegreSke. Naime, ako suukupni brojevi bili

(23) "Definitivni rezultati popisa stanovništva od 3!. januara 1921. godine, Sarajevo, 1932

(24) Popis iz 1931, godine, op. cit.

(25) Vidi fusnotu 2, na strani XI