JUS standardizacija

ta kada Je realizovana lančana reakcija fisije u bDrvom nuklearnom reaktoru. U ovom periodu, najpre prirodni, a zatim veštački radioaktivni izotopDi, kao i rentgen aparati, raktično su koričćeni samo u bolnicama, a van njih bili su privilegiia malog broja naučnih instituta, zbog čega su zračenju bili izloženi samo profesionalno osoblje i pacijenti. Regulativa je bila uska, ograničena samo na sanitarno-hkiqijensku oblast i zasnovana uglavnom na podlogama iz međicinskog domena.

Drugi period počinje posle rata i traje do pre desetak godina. To je period razvoja termalnih nuklearnih reaktora, prerade goriva, nuklearnih elektrana i široke primene rađioaktivnih izotopa. Ulažu se velika sredstva za osnovna međicinsko-biološka istraživanja u cilju upoznavanja genetskog radijacionog efekta i uspostavljanja pDrihvatljivih normi ozračivanja profesionalnog osoblja i stanovništva. Formiraju se nacionalne institucije na najvišem državnom nivou i medjunarodne organizacije sa različitim zadacima. Pravnu nuklearnu regulativu stvaraju najpre velike nuklearne sile, ali i mnoge druge zemlje. Identifikuju se i pravno obradjuju osobenosti nuklearne energije. Donose se zakoni i razni podzakonski akti, kao i medjunarodne konvencije.

Treći period obuhvata oko desetak poslednjih godina u kojima nuklearna pravna regulativa postaje sve značajniji faktor nacionalnih programa i medjunarodnih odnosa na planu razvoja nuklearpn= energije. Ova regulativa postaje neophodan uslov razvoja, odnosno gradnje i pogona nuklearnih elektrana. Za razvoj nuklearne regulative u ovom periođu značajna je izgradnja i planiranje izgradnje velikog broja nuklearnih elektrana u Više zemalja, bez obzira na njihov različit stepen posedovanja sopstvene tehnologije, nuklearnih sirovina i dostiqnutu potrošnju električne energije po stanovniku koja se u tim zemliama kreće približno od 2.OOO pa do 1O.OOO kilovatčasova gcdičnje.

Postoji više razloga za ovakav razvoj a kao najglavniji smatraju se potreba za energijom, kriza izazvana nestašicom nafte, ograničenost resursa fosilnih goriva kao i orjentacija da se ova goriva čuvaju za korisnije namene, želja da se više štiti čovekova sredina, kao i odredjeni razlozi vojno-političkog karaktera.

Današnji obim gradnje nuklearnih elektrana, a posebno planovi niihove izgradnje u narednim godinama, neminovno dovode i do povećanja kapaciteta za proizvodnju i obogaćenje urana, za preradu goriva, za obradu i odlaganje otpadnih radioaktivnih materijala. Sve ove delatnosti uključuju ći transfer tehnologije, isporuke elek-

trana i goriva, gradnju i kooperaciju, transport radioaktivnih materijala itd. zahtevaju preispDitivanje i upotpunjava-– nje postojeće regulative, njeno proširivanje na nove oblasti, uvodjenje novih pravnih instituta i rešenja, u skladu sa novim saznanjima, aktuelnim potrebama koJe stvara kvantitativni i kvalitativni razvoj nuklearne tehnologije, kao i u skladu sa medjunarodnim odnosima i obavezama.

U uslovima savremenih brzih promena i inovacija tehnologije nuklearna regulativa nastoji da brzo reaguje na sve značajne pojave i da,na odredjene načine, utiče na razvoj u ovoj oblasti propisujući mere potrebne za regulisanje ukupnog kompleksa nuklearne tehnologije. To Je jedna od osnovnih karakteristika nu-– klearne:regulative u današnjem periodu njenog razvoja, kako na unutrašnjem tako i spoljnjem planu.

U većem broju nuklearnih tehnologija, računajući u to postrojenja, materijale i postupke, kao i njihov uticaj na mrofe= sionalno osoblje i širu okolinu, može se identifikovati jedan ili više elemenata iz kojih rezultiraju odrediene osobenosti od manjeg ili većeg uticaja na zdravlje ljudi i na društvene odnose u raznim sferama ljudske delatnosti.

Slično je i sa nuklearnom tehnologijom čije se osobenosti manifestuju u zdravstvenom, tehničkom, zakonhodđavnom, političkom i vojnom domenu, u sličnim oblicima i meri na nacionalnom i medjunarodnom planu.

Osobenosti nuklearne tehnologije rezultiraju najvećim delom iz pojava koje su poznate kao zračenje radioaktivnih izotopa i fisija - proces kojim se iz urana ili plutonijuma oslobadja nuklearna energija.

U skoro svim postrojenjima, objektima i procesima nuklearne tehnologije u PpOStupku se nalaze radioaktivni materijali u vrlo velikim količinama, pa su zbog toga ovi objekti vrlo snažni izvori zračenja. Iz nekih od ovih objekata vrlo male količine radioaktivnih materijala, zakonski dozvoljene i kontrolisane, odlaze

u okolinu. Daleko najveće količine radioaktivnih materijala, poznatih pod imenom otpadni radioaktivni materijali, prevođe se raznim postupcima u čvrsto stanje, pakuju u specijalne kontejnere

i odlažu-stokiraju u napuštene rudnike, stara podzemna utvrdjenja ili slične podzemne prostorije.

U postrojenjima i objektima nuklearne tehnologije može doći do raznih udesa i uzrokovanih unutrašnjim ili spoljnjim faktorom.