JUS standardizacija

Nuklearni reaktor ne može delovati kao atomska bomba ni u slučaju najtežih uđesa, ali fisibilni materijali koji služe kao gorivo u reaktoru (uran) ili koji u njemu nastaju (plutonijum) mogu biti predmet zloupotrebe.

Nuklearna tehnologija je potencijalno vrlo opasna, može se reći krajnje opasna tehnologija. Medjutim baš zbog ove opasnosti preduzimana su vrlo obimna istraživanja i realizovane izuzetne mere i to se još uvek čini, Što ie dovelo do toga da se nuklearna tehnologija svrsta u red tehnologija sa najmanjim štetnim uticajem na čoveka i njegovu sredinu. Istraživanja i razvoj tehnike sigurnosti i zaštite u nuklearnoj tehnologiji učinili su da je ova tehnologija ušla u industrijsku primenu sa takvim merama sigurnosti i zaštite da njihov nivo daleko premašuje slične kategorije u drugim tehnologijama. Može se s pravom,sa puno osnova,konstatovati da su rezultati sigurnosti i zaštite u nuklearnoj tehnologiji bez presedana u industrijskom razvoju, i da mnoge kategorije iz ovih oblasti počinju

da služe kao uzor drugim tehnologijama

i delatnostima.

Predmet nuklearne regulative u osnovi je nuklearna tehnologija, odnosno uticaj i odnosi koje ona stvara i može izazvati na unutrašnjem i medjunarodnom planu.

Nuklearne elektrane se javljaju kao najznačajniji objekti nuklearne tehnologije a time i regulative, jer imaju reaktore velike snage, emituju rađioaktivne materije i predstavljaju važnu potenciJalnu opasnost, pošto nisu apsolutno obezbedjeni od raznih uđesa koji mogu biti izazvani unutrašnjim ili spoljnim faktorima. Medjutim, potrebno je podsetiti da nuklearna tehnologija obuhvata

i mnoge druge objekte, u kojima se na razne načine tretiraju radioaktivni materijali, koji su takodje predmet nuklearne regulative.

To su, najpre, rudnici urana i industrije za preradu rude, za obogaćivanje urana i dobijanje gorivnih elemenata, koji služe kao gorivo u reaktorima nuklear– nih elektrana.

U drugom delu objekata obavlia se prerada (reprocesing) goriva i priprema otpadnih radioaktivnih materijala za trajno stokiranje. Tokom prerade goriva izdvaja se nesagoreli uran i nastali plutonijum u cilju fabrikacije gorivih elemenata i izdvajaju se fisioni produkti, koji se za sada odlažu kao otpadni materijali.

Treću vrstu čine depoi za trajno skladištenje otpadnih radioaktivnih materijala: to su objekti i postupci kojima se danas poklanja sve veća pažnja.

Nuklearna regulativa, a naročito zakoni i propisi iz oblasti zaštite od zračenja, obuhvata još nekoliko vrsta izvora zračenja, koji se nalaze sasvim

izvan objekata i procesa nuklearne teh-

nologije. Oni se nalaze u objektima, urcdjajima i postupcima za proizvodnju i primenu radioaktivnih izotopa u raznim oblastima privrede, medicine i nauke, uključujući i generatore impulsa za stimulisanje rada srčanih mišića.

Zakoni i propisi iz oblasti zračenja obuhvataju rentgen aparate, radare, TV i druge uredjaje koji generišu zračenje.

Posmatrajući ovako nuklearnu tehnologiju i druge izvore zračenja, domen nuklearne regulative može se uglavnom svesti na sledeće oblasti:

1. Zaštitu od jonizirajućih zračenja,

2. Sigurnost nuklearno-energetskih i drugih postrojenja i objekata,

3. Transport nuklearnog goriva i ostalih radioaktivnih materijala,

4. Odlaganje otpadnih radioaktivnih materijala, 5. Sprečavanje zloupotrebe nuklearnoenergetskih postrojenja i nuklear– nog goriva,

6. Odgovornost za nuklearne štete i osiguranje,

7. Medjunarodne obaveze.

U SFRJ nedostaju propisi o kriterijumima za izbor Lokacije i za sigurnost. nuklearı nih postrojenja.

Nema propisa o postupcima i nadležnostima u vezi sa projektovanjem, izgradnjom

i pogonom nuklearnih postrojenja, kao i

u vezi sa transportom radioaktivnih ma-

terijala.

Odredjene medjunarodne obaveze kako one koje su preuzete tako i one koje za zemlju kao takve proizilaze, takodje treba u celini regulisati.

Više značajnih činjenica i okolnosti danas se javljaju kao vrlo važni i urgentni razlozi za uspostavljanje nuklearne regulative i odgovarajućih organa i tela u našoj zemlji za potrebe ukupne nuklearne tehnologije i zaštite od zračenja.

Na prvom mestu je izgradnja nuklearne elektrane Krško u SR Sloveniji, planiranje izgradnje nuklearnih elektrana

u drugim republikama i analitičke BrEO=

127