JUS standardizacija

Jedna analiza strukture ISO standarda s obzirom na njihov sadržaj dala je sledeće rezultate:

- 1281 standard odnosi se isključivo na metođe ispitivanja proizvoda, a da prilikom toga nisu utvrdjeni tehnički. zahtevi za odgovarajuće proizvođe;

- 130 standarđa odnosi se isključivo na terminologiju;

- 1102 standarda sadrže tehničke zahteve za proizvod, ali je dalja analiza tih standarda pokazala sleđeće:

- 518 od ovih stanđarda odnosi se na oblik i mere;

- 41 standard sadrži zahteve u pogledu drugih vrednosti (osim oblika i mera);

- 82 standarda odnose se na označavanje, obeiežavanje, pakovanje i skladištenje, & :

- 461 standard sadrži zahteve u pogledu osobina proizvoda, uključujući zahteve u pogledu bezbednosti prilikom upotrebe proizvoda.

Medjunarodna organizacija za standardizaciju ISO, putem svojih opštih komiteta i njihovih radnih grupa vršila je i druge analize stanja u medjunarodnoj standardđizaciji s obzirom na sadržaj i primenljivost medjunarodnih stanđardđda. Sve ove analize, kao i napređ navedeni pođaci pokazuju da je veoma mali broj medjunarodnih standarda, koji predstavljaju zaokruženu celinu u smislu utvrdjivanja tehničkih zahteva za proizvode, i metođa ispitivanja tih zahteva, i koji su - kao takvi - podesni da vrše funkciju tranfera tehnologije, i da posluže kao sredstvo za sprečavanje stvaranja tehničkih barijera medjunarodnom prometu robe i usluga, odnosno uklanjanju već stvorenih barijera te vrste.

Na osnovu pomenutih analiza i inicijative pojedinih nacionalnih organizacija za standardizaciju-članica ISO, a naročito u vezi sa zahtevima koje pred medjunarodnu standardizaciju postavljaju zemlje u razvoju, u okviru Medjunarodne organizacije za stanđarđizaciju ISO i posebno u okviru njenih opštih komiteta vođi se poslednjih godina vrlo živa diskusija o sadržaju međjunarodnih standarda, i čine se veliki napori da se postojeće nezadovoljavajuće stanje prevazidje. Traganje za "pravnim sadržajem" medjunarodnih standarda s obzirm na ciljeve koje članice ISO, naročito zemlje u razvoju, žele da ostvare putem medjunarodne standđdardđizacije, je proces koji je u toku i koji tek treba da donese prve rezultate. Uz puno uvažavanje činjenice đa danas u medjunarodnom robnom prometu ne može da opstane onaj ko ne priznaje medjunarodne standarde ili standarde koji su na bazi njih izradjeni, potrebno je ukazati na činjenicu da stvarno stanje medju-

narodne standarđizacije upućuje na potrebu realnijeg odnosa prema korišćenju medjunarodnih stanđardđa bilo kao baze za izradu nacionalnih stanđarđa i propisa, bilo kao akata koji se neposredno primenjuju u nacionalnim okvirima, u zakonom dozvoljenim slučajevima.

“edjunarodni stmdardi ı transfen tehnologije

Posebno je pitanje u kojoj meri medjunarodni standard u savremenom svetu može da vrši funkciju transfera tehnologije, s obzirom na činjenicu ubrzanog razvoja nauke i tehnike, i paralelne pojave ubrzanog zastarevanja tehnoloških otkrića.

Ako podjemo od opšte prihvaćene i danas važeće definicije stanđarda kao tehničko-regulatornog akta zasnovanog na rezultatima nauke, tehnike i praktičnog iskustva u primeni tih rezultata, donesenog saradnjom i konsenzusom zainteresovanih strana unapred se moramo saglasiti da stanđardizovana tehnička rešenja predstavljaju relativno zastarela tehnička rešenja! Svakoj stanđarđizaciji naime prethodi odredjeni vremenski periođ u kome se stiču praktična iskustva u primeni naučnog, odnosno tehničkog otkrića; ako se tom vremenskom periodu doda vreme potrebno za sam proces standardizacije, očigledno je da stanđardizacija mora da kasni za savremenim razvojem.

Prema istraživanjima Roberta B. Younga,

sa Stanford Research Instituta, vremenski period od irenutka prve najave nOVoOg električnog aparata do trenutka njegove inđustrijske proizvodnje, za skupinu proizvođa otkrivenih pre 1920. godine iznosio je 30-40 godina; isti vremenski periođ za skupinu proizvoda otkrivenih u periođu od 1939-1959. gođine iznosio je 8 godina, dakle za 76% manje vremena!

U medjuvremenu vremenski interval primene novih otkrića i paralelni interval zastarevanja tehnologije svakako se još više smanjio, jer ubrzani tempo razvoja nauke i tehnike i primene naučnih i tehničkih otkrića povratno ubrzava ceo ciklus, s obzirom da nove mašine i tehnika nisu sa-

.mo proizvodi već i izvori novih stvara-

lačkih ideja.

Proces standardizacije, veoma dobro prilagodjen vremenu njenog najintenzivnijeg razvoja, danas nije bitno izmenjen. I dok je vremenski period od 30-40 godina, računajući od naučnog, odnosno tehničkog otkrića do njegove industrijske, to jest, masovne primene davao sasvim dovoljno vremena za procese standardizacije, savremeni razvoj ovome procesu jednostavno ne ostavlja dovoljno vremena.

Posmatrano sa stanovišta društveno-odgovorne primene naučnih i tehničkih otkri-