JUS standardizacija

Značaj konstrukcijskog dela

Grupa kvaliteta se bira uzimajući u obzir stepen oštećenja pri otkazivanju konstrukcijskog dela usled krtog loma. Zavisno od posledica koje će nastati usled loma konstrukcijskog dela razlikuju se: konstrukcijski delovi prvog reda i konstrukcijski delovi drugog reda.

U konstrukcijske delove prvog reda spadaju delovi od čijeg stanja zavisi stanje ili upotreba celokupnog nosećeg uređaja ili najvažnijih delova istog. Ovde spadaju i delovi kod kojih u dužem vremenskom periodu napon iznosi više od 70 % dozvoljenih napona.

U konstrukcijske delove drugog reda spadaju delovi čije oštećenje predstavlja lokalno oštećenje uređaja i ne dovodi u pitanje funkciju celokupnog nosećeg uređaja ili važnijih delova istog.

Temperatura

Sa opadanjem temperature, pri istim ostalim uslovima, raste opasnost od krtog loma. Najniža upotrebna temperatura jedne konstrukcije je određena u granicama od — 10 "Ciod — 10 C do — 30 "C. Temperatura — 10 "C je uzeta kao najniža temperatura u zatvorenim halama a tempratura — 30 "C kao najniža spoljašnja temperatura. Za temperature niže od — 30” C moraju se postaviti oštriji zahtevi za grupu kvaliteta čelika.

Debljina materijala

Kod izbora materijala poklanja se naročita pažnja debljini

materijala. Sa povećanjem debljine raste sklonost ka krtom lomu, pri inače istim ostalim uslovima. Za izbor grupe kvaliteta merodavna je debljina konstruktivnog dela u području zavara.

Hladna deformacija

Sa povećanjem hladne deformacije, sklonost ka krtom lomu raste. Hladne deformacije od 2 % ne uzimaju se posebno u obzir. Kod većih deformacija u području zavara, uključujući površinu oko zavara u širinu od pet debljina lima, pored uslova iz tabele 2 treba da se zadovolje i uslovi iz tabsle 3, zavisno od stepena deformacije ili ako se radi o deformacijama pri savijanju zavisno od odnosa unutrašnjeg radijusa savijanja ,,r” i debljine lima,,t”.

Utvrđivanje grupe kvaliteta čelika

U zavisnosti od naponskog stanja, značaja konstrukcijskog dela i temperature a zavisno od vrste naprezanja (zatezanje ili pritisak) u tabeli 1 je dato pet klasa kvaliteta. Za prvu klasu kvaliteta postavljeni su najviši (najstrožiji) zahtevi a za petu klasu najniži.

Grupa kvaliteta čelika utvrđuje se zavisno od klase kvaliteta i debljine materijala shodno tabeli 2. Tu su za klase kvalite-

ta od |I do V navedene granične debljine različitih grupa kvaliteta.

U tabeli 3 treba da se preispita da li odabrana grupa kvaliteta čelika zadovoljava, kada se u području hladne deformacije treba da vrši zavarivanje.

TABELA 1— UTVRĐIVANJE KLASE KVALITETA

Naponsko stanje

Značaj „|! l

konstru kcijskog

dela

prvog reda drugog reda _j

Visoko

prvog reda V drugog reda

V prvog reda V drugog reda V

336

pritisak

Vrsta naprezanja

zatezanje

Temperatura

od — 10 "C do — 30" C

Standardizacija 1987./br. 3-4