Naša stvarnost

72 NAŠA STVARNOST RASPODELA ZEMLJIŠNOG POSEDA U HRVATSKOJ I SLAVONIJI | 1995 GOD. Veličina poseda ; Površina ba Broj poseda e oba A Ispod:O,6.......Ss.ae 53.886 1324 13.137 0.51 0.08— O aa... 126.289 30.99 214.965 7.95 8— O aaa... 110.999 27.25 466.787 17.96 6— 12... 81.657 20.05 654.421 24.26 12— 40... 30.603 7.52 498.987 18.43 30 — 60 :........, 2.830 0.69 107.069 _ 98.96 60 — 120 ............ 550 0.12 42.765 1.58 120.— 800 ............ 263 0.06 49.041 1.82 900—%600 ............ 117 0.03 49.391 1.83 Preko 600'............ 209 0.05 607.573 22.46 Ukupno...... 407.404 100 2,832 536 100

Ova statistika svojinskih odnosa u Hrvatskoj i Slavoniji iz 1895 godine pretrpela je, naravno, znatne izmene za 40 godina. Prva korekcija je Agrarna reforma koja ie sprovedena posle 1918 godine. Ona je pojačala srednji i mali posed. Prema podacima Agrarnih direkcija u Zagrebu i Vukovaru, na teritoriji Hrvatske i Slavonije došlo je pod udar Agrarne reforme 129.550 hektara. Ali je, ipak, još veliki deo zemljišta, a među ostalim i vrlo mnogo crkvenog, ostao nerazdelien, i to 726.909 hektara. Drugu korekciju gornje statistike morala ije izvršiti sama dinamika seoskog života, koja dovodi do stalnih pomeranja svojinskih odnosa. S jedne strane, stalna tendencija diferencijacije sela, a s druge, neprestane nove podele zemljišta usled razbijanja zadružnih gazdinstava i ženidbi, svakako su važni momenti i sa njima treba računati.

Dakle, uzevši u obzir ove dve korekcije, možemo reći da one zajedno sa gornjom statistikom pružaju približno tačnu opštu sliku svojinskih odnosa u hrvatskom i slavonskom selu.

Ta slika je sledeća: po broju poseda daleko najviše preteže mali parcelni i srednii posed (ako ovaj računamo do 12 hektara), dok po površini ta pretežnost nije tako jaka. Pre Agrarne reforme oko 50% ukupnog zemljišta držali su u svojim rukama veliki posednici i bogati seljaci, dok le posle Agrarne reforme došlo do izvesnog pomerania u korist srednjih i sitnih seliaka na štetu velikog poseda, ali je zato morao nužno porasti, usled stalnog procesa diferencijacije, broi bogatih seliaka i površina njihovih poseda.

Preovlađuje, dakle, sredniii i mali posed ali su znatni i značaini i elementi velikog poseda i bogatog seljaštva. Ove dve po-