Naša stvarnost
POJAM ZAJEDNICE U ŽIVOJ PRIRODI 17
zultat svih odnosa koji u životnim zajednicama vladaju, rezultat mnogostrukih interakcija i suprotstavljenih sila sadržanih u zaiednici. Sve deluje medjusobno jedno na drugo u životnoj zaiednici; uzroci i deistva su tu tako medjusobno povezani da se samo apstrakcijom mogu izdvojiti. Posledica postaje uzrokom i obrnuto; što mi vidimo, to je pretežno krajnji rezultat uzajamnog delovanja. Povremeni jak porast broja kakvog insekta biljoieda u šumskoi zajednici napr. postaje uzrokom porasta populacije njegovih parazita koji mu desetkuju redove; ali povećavanje brojnosti parazita povlači za sobom. povećavanie broja hiper-parazita koji uništavaju parazite, što se opet sa svoje strane posredno odaziva na kretanie populacije samog insekta biliojeda. Uzrok i posledica se O yde gube, utapaiu u opštoji povezanosti, tako da je krajnji rezultat neobično složen.
Ispitivanje kretanja populacija u zajednicama i njegovih regulatora, dove!o je do značainog pojma ravnoteže u zajednici, do poima biocenotičke ravnoteže u živoj prirodi. Ta ravnoteža ie rezultanta svih uzajamnih odnosa i dejstava u zajednici i na njioi počiva održavanje zajednice kao organizovanog sistema. Nien vidljiv izraz su broini, kvantitativni odnosi izmedju svih članova. Ali kako su ti odnosi kolebljiivi i u stalnom pokretu i osciliranju, i sam pojam ravnoteže u zajednici je izrazito dinamičan. Ona ıe u stvari jedna nedosfižna, fluktuirajuća vrednost u kojoj kontingent brojnosti svake vrste u zajednici, u odnosu na ukupan bro. jedinki svih ostalih vrsti, stalno oscilira od minimuma ka optimumu i od maksimuma ka optimumu. Ta je ravnoteža stalno narušavana i vaspostavliana, tako da se u krajnjoj liniji ona uvek javlja u novom obliku.
Pojam biocenotičke ravnoteže je od velike praktične koristi. Izrazi „koristan” i „štetan” dobijaju u svetlosti tog poima sasvim drugi smisao. Organske vrste nisu po sebi ni korisne ni štetne: to može biti samo njihov broji individua, gustina njihove populacije. U severnoi Italiji preterano uništavanje grabljivih ptica imalo ie za posledicu veliko umnožavanje krtica koje su potkopale nasipe reke Po i time izazvale velike poplave. Štetan i koristan samo su relativni pojmovi i ništa više, i jedna organska vrsta može u isti mah biti korisna i štetna.
Ispitivanja broinih odnosa živih bića u zajednici i biocenotičke ravnoteže koja ih izražava, obećavaju, baš zato što se odnose na broi, na kvantitet, da dovedu do utvrdjivania zakona koji vladaju u životnim zajednicama. A utvrdjivanje tih zakona, kao i ostalih zakona o životu, najviši je cili biologije.
:K
Kao dinamički sistemi, životne zajednice postaju, razvijaju se, preobražavaju i propadaju. One prolaze kroz odredjenu seriju stupnjeva od kojih svaki prethodni uslovljuje pojavu sledećeg. U početnim stupnjevima prvi bilini organizmi u praznom prostoru pripremaju uslove za sledeće pridošlice; one