Naša stvarnost

DANAŠNJICA U MARGINALIJAMA

VARIANTE JEDNE POANTE

Na prodaju i brod i zastava! "Tamo na Vardaru, koji je počeo teći hučno kao Ibar tek od vremena „Himne Vardaru” V. Ilića, živi slikar Nikola Martinoski. Razgovarao sam iednom sa njim o ciljevima savremenog slikarstva. Pa to bi trebalo da umjetnost postane ftendenciozna, — pobunio se slikar.

— Da umjetnost govori istinu.

— Dakle, da namjerno služi {iendenciji? — Da namjerno, ili nenamjerno, ne služi neistini.

Ne, nikako! Slikar Nikola Martinoski nije mogao da se pomiri sa tim, da umjetnost tendenciozno... služi istini i ljudima. Ne, umjetnost mora biti sama sebi cilj...

A nije bilo tako, i nije tako. Nije tako, dragi Nikola Martinoski! Kada se danas govori da umjetnost treba da bude nezavisna, to znači da ne treba da služi istini i društvu! Slikar Martinoski je to najbol-ee pokazao u praksi!

N. Martinoski je vlasnik jednog „noćnog lokala” u Skopliu. Taj svoj lokal on izdaje pod zakup i živi od mjesečne kirije. Ne misli čovjek o ateljeu, hljebu i furuni, nego živi nezavisno i slika nezavisne slike: glavu R. Drainca, naličje modela Cvete, oči i osmjeh neke gladne ciganske Diokonde... Ali... i u životu nezavisnog umjetnika, javlja se tako jedno zavisno -—

ali. Kriza razredjuje otmene. goste kafane „Okean”, Kafedžija ne može da plaća fribut slobodnoj umjefnosti. Slikar se onda riješava da krizu riješi umjetnošću. Samo, naravno, on fime ne zapreže umjetnost u društvene kočije, on fime... no, umjetnost i dalje ostaje nezavisna, — lična stvar umjetnika. Umjetnik ukrašava slikama unutrašnjost kafane „Okean”, te slike treba da poveđu ladju kafane ma bržu i korisniju plovidbu. Naravno: zastava ide pred brodom!

Sedmoga dana uveče, N. Martinoski (dobar majstor freske kao i L. Ličenoski koji takodje ukrašava razne gradjevine) dovrši svoje djelo i stade da ga posmatra. Bio je zadovoljan! Po zidovima kafane ležala su ugojena krda ženskih i muških golih tjelesa. Najrazličitije poze, mnauljene vjedje, nauljeni bokovi i uglovi. Onda se upališe svjetiljke. Slike sa zidova sidjoše i počeše defiovati kafanom. Upali se crvena žarulja u bubnju džaza i sa napete krvave kože nasmija se naslikana glava crnca. Zasvira muzika. Gazda, držeći u rukama nisku ključeva, sjede za svoj sto. Gospodo, izvolite! Prozaična stvarnost naše kuće, koja vas je ranije odbijala, nadopunjena je umjetničkim ljepofama! Gospodo, po zidovima su naslikane lijepe žene. Gledajte! Oduševite se! Sve što tu vidite možete dobiti u prirodnoj težini, u toplom i mkusnom sfanju! Dodjite i uvjerite se!