Naša stvarnost

LJUDI ~ DOGAĐAJI — KNJIGE

sSTO GODINA OD USTAVORRANITELJSKIH BORBI aa38 — 1938)

Moderno srbijansko društvo i moderna srpska država počinju da se sivaraju kroz dva ustanka koji po svojoj istorijskoj sadržini preistavljaju nacionalno-oslobodilačku revoluciju. Tokom vekova ekonomski, društveno i nacionalno ugnjetavan deo srpskog naroda u Srbiji započeo je 1804 svoju nacionalno-oslobodilačku revoluciju, a posle njene pobede stvoreni su uslovi za razvoj modernog srbijanskog društva i stvaranje potpuno samosfalne srpske države. Još tokom XVIII stoleća sasvim je upadljivo opadanje Otomanske imperije. Tutr. ski feudalizam prestlavljao je nesumnjivo veliku ekonomsku, društvenu | i kulturnu zaostalost u poređenju sa evropskim društvom u kome je | već bila neizbežna pobeda kapitalizma sa svim onim mnogostrukim | posledicama koje ona uslovljava. Istorijska preživelost Otomanske imperije oličavala se u njenoj unutrašnjoj gnjilosti, u labavosti njenog centralizma, a odaile su nužno morali da proizađu i mnogi ustupci i popuštanja, kako unužrašnja tako i spoljašnja. Začmali furski feudalizam bio je istovremeno smetnja i društvenom razvoju svih naroda Turskog carstva i širenju kapitalizma koji je nezadrživo prodirao iz Evrope. Mnogobrojni narodni usftanci u granicama Otomanske imperije oličavaju fežnje potlačenih naroda da sfvore bolje uslove za svoj opstanak i dalji razvoj, ali su takođe i primeri jednog od oblika prodiranja kapitalizma, makar da je to prodiranje bilo slabo i još nedovoljno izdiferencirano.

Turska vladavina u Srbiji uništila je srpski srednjevekovni feudalizam i čitavu onu društvenu strukturu koja je na njemu počivala. Ali ovo uništenje srednjevekovnog feudalizma nije dovelo do slobodnog agrara, nije stvorilo slobodno seljaštvo, a takođe nije omogućilo poltlačenim narodima Porte povoljne uslove za razvoj zanažstva i trgovine, a pogotovu nije bilo uslova za kapitalistički razvoj. Turski feudalizam, inače veoma različit od evropskog, značio je dalje ekonomsko tlačenje srpskog seljaštva i omežanje razvoja srpske trgovine i veoma snažno spufavanje srpskog zanašisiva. Ali turski feudalizam ipak nije mogao da zaustavi razvoj trgovine koja je u ovom slučaju preistavljala očito prodiranje kapitalizma. Ovom ekonomskom ugnjelavanju pridružuje se i društveno i kulturno ugnjetavanje Srpskog naroda, koji je, kao što je poznato, bio lišen svih poliličkih prava i čija su vera i crkva, kao i svaka druga prosveinha delainost bile svirepo gonjene ili potpuno onemogućavane. Ovi ekonomsko-društveni uzroci izBzvali su Srpsku revoluciju koju je njenim docnijim tokom prihvatio