Nova Evropa

stiti gornjim oprekama da bi ih prisilila na povratak u krilo Crkve, Feudalizam je bio glavnim nosijocem razdora, od najstarijih vremena pa do danas; on je trajno razdeljivao negddašnje bogumile, a današnje muslimane, u zasebne tabore i u zasebne grupe, On je pospješio islamizaciju bogumila, koja im je zaštititla individualne osobine, i donijela superijoritet nad saplemenicima kroz čitavih pet stoljeća.

S islamom su bogumili još potencovali svoju podvojenost. S njim su došli u novu opasnost za svoju rasnu i nacijonalnu individualnost, od jednog tudjinskog naroda koji je baš sazrijevao u svojoj fenomenalnoj ekspanziji. Da se ne bi utopili i asimilirali s Turcima, morali su parirati njihovoj plahovitoj najezdi izgradjivanjem svoje izolacije, koja ih je onda kroz vijekove očuvala čistim Slovenima, i koja je ı u dvadeseto stoljeće donijela sa sobom sve njihove rasne i nacijonalne osobine čiste i netaknute — u njihovu iskonskom obliku. Te osobine, i njihov tradicijonalni konzervatizam, polčinile su sebi i ono što im je sa sobom donijela islamska vjera, i oni su u svojoj rodjenoj otadžbini započeli jedan samostalan život, gotovo kao posebno slovensko pleme i kao poseban narod, j

Tu njihovu zasebnost nije uzdrmala ni novija historija, koja datira od okupacije Bosne, štaviše ona ju je savremenim teorijama mistificirala, i dala joj karakter jedne tudjinske rase i jednog odista posebnog naroda, tako da je zadržala i ceo nacijonalni progres u granicama izolacije, Ona je dala starom tijelu samo novu kožu, te su se vremena promijenila a muslimani se s njima i u njima nisu,

To je efekat jedne sramoine uprave nad cijelim našim narodom s ove strane Drine, tudjinske vlasti koja je počivala na jednom sistemu što cijepa i rastvara narodne snage i narodni organizam. Ovaka forma društva, kao što je muslimanska izolacija, nesamo da je konvenirala tome sistemu, nego mu je upravo služila osloncem, sve do posljednjeg trenutka, dok nije vis major odlučila sudbinom naše nacije,

IL, Porodični život, U duhu izolacije nije odgojena samo kompakina masa, nego i svaka jedinica muslimanskoga društva. Svaki je pojedinac jedan svijet za sebe, Familijarni život muslimana izgradjen je·' na osnovici apsoluine izolacije pojedinaca, opće separacije muslimanskog elementa,

Ako zadjete u njihove ulice, opazićete, u gustim i zbijenim nasadima krovova koji se gotovo pretaču jedan u drugi, princip strogo separiranih jedinica, Domovi su im ogradjeni visokim tarabama, debelim zidovima, više puta cijelim tvrdjavama, a život u njima ostaje tajnom i najbližim susjedima, To je glavni uzrok misterijoznosti i poznatoj tajnovitosti muslimanskog svijeta, o kome kolaju najiantastičnije priče iz usta vlastitoga naroda, U porodičnu sredinu muslimana ne mogu doći često ni najbliži rodjaci, a ponekad ni rodjena braća. Ovakova je forma familije antipod općem fipu po kome se formira moderni čovjek, i traži žrtvu vlastite ličnosti na uhar har-

У

moniji spolova, i tihoj idiličnoj draži sadržanoj u пјеб гаћа икК.

109