Nova Evropa

Dobra namera, lična sklonost, idealizam, i tako dalje u sličnom smislu, sve to igra neku ulogu kod spremanja inteligencije za život i za rad na selu. Ali je to relativno mala stvar, Za život i za rad na selu mora se sistematski obrazovati, učiti škola, mora se tačno i Jasno znati šta se hoće, i kako da se postigne svrha, Obrazovanje inteligencije za život i za rad na selu je jedno specilično i realno obrazovanje, koje mora prethodno da зе svrši Skidajući kapu po sudbini izabranim pojedincima, junacima koji dragovoljno, požrfvovno idu u pustinju, nama je više stalo do nekog junaštva zajedničkog i opšteg, gde ljudi prosto ispunjavaju dužnosti i izradjuju posao, mirno i stalno, prema volji i prema cilju odredjenom za sve bez razlike, Ako je visina morala vezana samo za trenutke, onda nam je miliji i korisniji moral ne preterano visok, ali zato tvrd, nepopustljiv, i trajan,

Posao obrazovanja inteligencije za put i život u selu, organizacija toga posla, opšta briga oko toga, stvaranje generalnog plana za razvijanje, stalno poduzimanje bez prestanka, čak posebno formirane škole ili tečajevi za to, — sve su to krupne i teške stvari. Ali, makoliko se mnogo tražilo energije, to ne može da se obidje. Jer je samo onda prirodan tok stvari, ako se sela ne oduzima bez prekida, nego ako mu se i daje! I da se nije desilo za ovih osam godina ništa od svega onog što se desilo, seljak i selo ostali bi problemom koji moramo jednom realno da shvatimo, da se saživimo s njime, i da u rešenje njegovo dademo što najbolje umemo i možemo, U prvome davanju selu, imamo da mu dademo čoveka, korisnog, pravog i dobrog, — to nam je prva dužnost, Pomagati vraćanje u prirodan tok, i uspostaviti koordinaciju funkcija svih raznolikih delova narodnog organizma, Govoriti o idealizmu onda kada su dani mnajžalosniji, i kada izgleda da je sve propalo, To je prva tačka programa.

Program rada inteligencije na selu može da bude samo čovečanski, opšti, Seljak je širom sveta stranka po sebi, prirodna stranka jednakih uslova života kod prosečno jednakih i mnogobrojnih jedinica, Postoji bezbroj pokušaja upotrebe te prirodne stranke u svrhu stranaka političkih. Pa ipak sve ostaje po starom, i bez rezultata. Posebne odlike seljaka su u jezgri odlike mase, Dobro ili zlo, jedanput zavitlano, kretanje seljaka nema više razlike, Uvoditi seljaka u politiku može u dobrom smislu jedino da znači uvoditi ša u čovečanstvo, Jer bliske ciljeve i ideale za prekosutra ima seljak u instinktu i upravo izvan svesti,

Čovečanski ideali ne spadaju u organizaciju, Oni su stari, pa za stranke nemaju zanimljivosti, Njih oživljava jedino primer, Izložiti čovečanske ideale znači unositi svetlost u mrak, Takve svetlosti treba naše selo, 1 to je dužnost i služba inteligencije na selu. Jedna teška, dugotrajna, požrtvovna, mukotrpna, u suštini skroz konzervativna služba, vrlo blizu službi pravoga sveštenika, Poboljšanje i reforma uslova za život, stresanje parazita, staleška politika celine seljaštva, odnošaj prema državi u kojoj se živi, sve će to ići lakše i bistrije kada je seljak čovek, Možda je on već to, u stvari, više od sviju; onda to treba da se razotkrije, oslobodi, i dovede do delatnosti.

34