Nova Evropa

se anglikanskoj državnoj crkvi i dalje ostavila mogućnost da venčava i vodi evidenciju o svima gradjanima britanskim, ali se pripadnici drugih veroispovesti mogu u istu svrhu koristiti i drugim gradjanskim vlastima, Gradjani anglikanske veroispovesti mogu sklapati čisto crkven brak, dok pripadnici druge veroispovesti mogu sklapati brak ili pred anglikanskim sveštenikom ili pak pred gradjanskim činovnikom, Od godine 1857, bračne sporove rešava gradjanski sud, jer državna religija stoji na stanovištu da je brak nerazvediv.

Po redu anglikanske crkve vrši se i krunisanje, U vojsci, Нон, i po kaznenim zavodima, vrši funkcije anglikanski sveštenik, Sednice parlamenta i porote otvaraju se anglikanskim molitvama, i

| Svetkovanje nedelje (»Lord's Day«) nije samo društveni običaj već volja državna, Čitav niz parlamentarnih odluka kažnjava obesvećenje nedeljnoga dana. Samo su oni poslovi i nedeljom dozvoljeni, koje diktuje nužda i ljubav prema bližnjemu, Svi javni poslovi, koji se toga dana obave, gube svoju važnost pred sudom. Zabranjeno je točenje pića, Nikakva udruženja ne mogu toga dana držati svoje sednice; zabranjen je i lov, Zatvaraju se svi muzeji, pozorišta, opere, i uopšte sva mesta za zabavu i pouku,

Ovi propisi епдезКода prava o crkvi i državi važili su na celoj teritoriji Britanije, dakle i u Škotskoj, Ali se brzo dokazala njihova nemogućnost, Od 1689, u Škotskoj postoji prezviterijanska crkva kao državna, dok episkopalna crkva postoji ne kao crkva već kao veroispovest koja nema nikakve veze sa državom, Tzmedju svih hrišćanskih naroda, religija se kod škoftskoga naroda pokazala kao najsilniji faktor, Tu silu nije bila kadra srušiti ni episkopalna Engleska, Škotska Crkva broji danas oko 700 dobro dotiranih crkvenih opština, Dok je u Engleskoj država nadmoćnija od crkve, u Škotskoj važi princip crkvene supremacije nad državom,

· Sasvim su drukčije prilike u Ir s k oj. Do godine 1869 upravljalo se po britanskim zakonima, Tada je protestantska crkva izgubila zajedno sa katoličkom svoj državni i ustavni karakter, koji datira još od ujedinjenja, i od tog doba nema u Irskoj nikakve državne vere, Crkvene su organizacije privatno-pravnog karaktera, Brak je po američkom sistemu fakultativan, Državno školstvo je interkonfesijonalno, ali je dozvoljeno podizati i privatne škole,

Specijalan odnošaj izmedju crkve i države razvio se u Italiji, prestonici katolicizma, i dobio je izraza u onom krupnom ali inače dosta nejasnom načelu; »Slobodna crkva u slobodnoj državi«, Ovaj odnošaj nije rezultat kakve religijozne ili pravno-filozofske doktrine, niti kakvog drugog istorijskog razmeštaja sila ili podele rada izmedju ta dva društvena činioca, crkve i države, kao što je to slučaj u Engleskoj; već je ministar Kamilo Kavur prihvatio to geslo kao zgodno političko sredstvo, da bi što lakše anektirao papsku državu a Rim stvorio prestonicom jedne moćne ujedinjene Italije, To se načelo, uostalom, slaže i sa svima postulatima i osnovnim načelima modernih država sa ravnopravnošću i slobodom savesti. To i otvoreno priznaje sam Kavur, u svome govoru od 11, juna 1860: »Ostaje nam da ube-

27