Nova Evropa

čaju potrebe i oružanom silom, čuvati samostalnost Crne Gore i štititi je od planova za ujedinjenje sa Srbijom; i po kojoj je, tako isto, garantovana potpuna sigurnost dinastije Petrovića, Tu konvenciju, čije su postojanje crnogorski vlastodršci svagda odricali, potpisao je ministar predsjednik Lazo Tomamović; ona je bila objavljena im extemso u naprednjačkoj »Pravdi« 1910. Pomenuti budvanski pregovori držali su se u majvećoj tajni, a ticali su se, nesumnjivo, i pitanja o uvećanju Crne Gore na račun Srbije, i o stvaranju novog trijalizma, od uvećane Crne Gore, pod protektoratom Austro-Ugarske, Bilo kako bilo, nakon tih pregovora koji su izazvali protest savjeznika, Austrija je prekmula svoje vazdušne napade na Crni Goru, i ograničila se samo na izvidjanje utvrdjenih linija crnogorskih, Osim toga, kraljević Petar stajao je u stammom MRkomtaktu sa austrijskom Vrhovnom Komandom, šaljući u Kotor, dva puta nedjeljno, svoje agente: Filipa Matkovića, Savu Vujića, i Lazara Kapetanovića.

2, Austrijska najezda, i kapitulacija,

Gorespomenuti pregovori kraljevića Petra s austrijskom Vrhovnom Komandom imali su za Crnu Goru fatalne posljedice, Od tog vremena rat je faktički prestao, a počela su sa obije strane manevrisanja, koja su se završila kataistrofom i pokorenjem nesrećne zemlje. Austrijsku mnavalu, koja je izvršena samo sa 12 bataljona, treba smatrati kao prostu prevaru, diplomatski davno pripremljenu, uz pomoć austrijskog Glavnog Štaba, koji je objavljivao tobožnje sjajne pobjede nad Crnogorcima, pobjede koje su bile plod uobrazilje i drska laž. Stvarnost je mmogo prozajičnija: pad Srbije i privremeno slabljenje savjeznika na Balkamu prinudili su Crnogorsku Vladu da izda zemlju, i za to je opiranje protiv austrijske navale svuda bilo minimalno, više samo forme radi,

Na glavnim frontovima, dogadjaji su se ovako razvijali, Primo: Na lijevom krilu, pozicije izmedju Budve i Lovćena branili su sedam bataljona: gornjocrmnički, donjocrmnički, barski, lješkopoljski, mrkojevački, gornjozetski, i donjozetski, koji su bili potpuno snabdjeveni oružjem i mitraljezima, 26, i 27, decembra, Austrijanci su otvorili na te pozicije strašnu vatru sa osam monitora, koji su stajali pred Budvom, i iz poljskih baterija, Tri juriša su Crnogorci sjajno odbili neustupivši ni pedalj zemlje, Medjutim, o ponoći toga dama, kraljević Petar izdaje naredbu da se napusti Budva i sve pozicije lijevog krila, kao i pozicija Majstori, ma da neki odredi ha tim pozicijama nijesu ni vidjeli neprijatelja. Potpuno delkuražirana vojska, bez jedmog metka je ostavila neprijatelju četiri linije odličnih opkopa, i takve nepristupne

338