Nova Evropa

Тако је БЏо 1918! А Како је 19277

U širokim slojevima nastala je apatija, ukoliko nije ponegdje i gore, — neka zluradost. Ekstremni pogledi i političari nalaze odjeka i potpore, Umjerenije političke grupe mogu da računaju samo ma inteligemciju, i to samo ma jedan mjem dio; široki val nezadovoljstva i otpora zahvatio je i ponio sobom i stanoviti dio inteligencije, — jedne iz nerava više nego li iz uvjerenja, a druge iz računa, Ali i kod one inteligencije koja se idejno nije promijenila od dodine 1918, nema više onog zanosa: postala je kritična, prosudjuje, ne odobrava, nezadovoljna je, Zamišljala je sve mno8o ljepše. Toj današnjoj otpornosti širokih slojeva Srada kao i sela, kao i nezadovoljstvu inteligencije, ima više uzroka. Jedni su općeniti, internacijonalni, drugi specilični, naši.

Rat je donio teške ekonomske posljedice cijelom svijetu, ne

manje pobjednicima nego li pobjedjenima, i one su zasjenile i |

onu svijetlu idealnu stranu rezultata Rata. Široki slojevi ne prosudjuju fenomene kritički, oni uporedjuju samo rezultate: »Kako je bilo prije Rata« i »Kako je sada«, i iz tog izvode zaključke, razumije se na štetu novog stanja. Pored toga, nadošle su i teške administrativne grješke, — posljedice, više nego li zle volje, zbrke pomiješanih zakona, neuvažavanja stanovitih osebujnosti, koje su duša i žila-kucavica nekih predjela, nesposobnosti izvana poslanih činovnika, itd.. I nije samo kod nas tako. Eto čujemo iz Ттзја, баје је пе ап за Musolinijevim sivim hljebom osvanuo i natpis: »Torna Checco Beppo, tutto ti sara perdonato!« (»Утан se Franjo Josipe, sve će ti biti oprošteno«); a eto i iz Rijeke, ddje se javno biju u prsa: »Tražili smo« — vele — »o 1 Ееа та o la morte (Italiju ili smrt), a došla je e | Italia e la morte (i Italija i smrt)« ... | kad svemu tome pridodate tradicijonalnu mneukost i atavističku predanost Bečkome Ćesaru našeda zagorca, ne će vas začuditi tugaljiva aneddota koja se ovih dana pričala u Splitu: da je, naime, tu neki dan, za vrijeme izborne aditacije, jedan seljak u Imotskome prostodušno dobacio G, Dru, Trumbiću: — » IH si kriv daje Austrija propala!« ,.. Ne jamčimo za autentičnost, ali ako i nije istinito, dobro je smišljeno i — karakteristično, Ovi generalni razlozi, koji su često internacijonalni, jer su im svagdje isti uzroci, oni su supstrat stvari, a demagozi su već našli, za svaki kraj, one posebne dobrodošle i upaljive parole, čas političke, čas plemenske, čas vjerske, čas socijalne, To je kora koja se mijenja, — jezgra je jedna i ista.

Od specifičnih razloga, Dalmacija ima jedan naročito markantan: ek onom s ki, On je, možda i nesvijesno, Jako djelovao па poslovni svijet koji je, u tom pogledu, mnogo očekivao od novog stanja, Smatralo se da je, istorijskim aktom od 1. decembra 1918, — nakon jednog punog vijeka žilave borbe protiv duševnog

74