Nova Evropa

orgamizacije, Ja nijesam mogao prafiti dalji život ove petorke; niti mi je tačno poznato, da li je ova petorka postala matica агшић рефогаКа, t. j. da li se revolucijonarna „orgamizacija širila i dalje, Jedno mi je samo poznato, iz općenja sa licima prve petorke, da Žerajić mije bio sam u pripremanju atentata na gjenerala Varešanina, odnosno da je za Žerajićevu namjeru znao izvjestan broj omladinaca. Drugim riječima, pripreme za atentat čimila Je organizacija; što znači, da je Žerajić samo ižvršilac jedne orđanizovame volje, bilo po svojoj dobroj volji bilo po kocki, Takav zaključak proizilazi iz same suštine revolucijonarne orgamizacije, Nesummjivo je dalje, da je — чКкоКо se uopšte može govoriti o organizovanosti atentata — za 1270djenje njegovo znala akademska omladina samo iz Bosne i Hercegovine, ı to samo srpska akademska omladina iz tih krajeva, Sve ove okolnosti je važno znati naročito radi toda, da se konačno utvrdi, da ni Vidovdanski Atentat nije došao kao potpuno usamljen i zasebno orđamizovan, iako Sa je pripremala druga generacija, ne6o da ima orgamske veze i sa atemtatom na Varešanina i sa onima koji su bili izvedeni u Zadrebu. Ovim neću da kažem, da је sve te atentate izvršila jedna jedinstvena omladinska revolucijonama orgamizacija; ali se sam po sebe nameće zaključak, da ima medju njima duhovna veza, i da su neposredno isticali jedan iz drugog; drudšim riječima, svi ti atentati samo su majače manifestovali karakteristiku cjelokupnog mnacijonalističko-revolucijonarnog pokreta jušoslovenske omladine, U tom pokretu časno mjesto zauzima jugoslovenska akademska omladina u Pragu iz vremena 1906 do 1912; ona je neuspjeli atentat na Varešanina primila s jedne strane sa žaljenjem što nije uspio, a s druge strane sa divljenjem podvigu Žerajića, Žerajić je postupio kao pravi, ortodoksni, i stari revolucijonar, mada mije dovoljno bio izvježban za rukovanje revolverom, Usamljeni atentatori obično ne postupaju kao Žerajić. Nješov podviš, kako je omladina jednodušno krstila atenfatorov čim, postaje primjerom za nacijonalističko-revolucijonarne omladince, — kvasac svih onih docnijih atentata koji su slijedili od 1912 do 1914 godine medju Južnim Slovenima u Austro-Ugarskoj, pa i Vidovdanskog Atentata. Smatrao sam svojom dužnošću, i za istorijsku nužnost, da utvrdim, da je taj kvasac samoniklo zametnut medju srpskom, iz Herceg-Bosne, jugoslovenski orijentisanom omladinom u Pragu.

Aktivnost akademske omladine u Pragu stalno se razvijala i napredovala tako da je ona postepeno postala glavnim predstavnikom jugoslovenske nacijonalističke omladine, sa svojim отбапот »Јибозјамја«, и razdoblju od 1912-14 do Vidovdanskog Atentata. Naravno, aktivnost omladine uopšte, i one u Pragu posebno, nije izolovan pokret, već rezultat, pokušaj realiziranja onih ideala koje su postavili i neumorno osvjeilja-

84