Nova Evropa

Ceški humor i njegovi predstavnici.

Humor u književnosti najasnije, možda, pokazuje bitne nacijonalne osobine jednog naroda.

Karalkteristična crta češkoš humora sastoji se u tome što se u njemu ne može naći mi Žuči ni mržnje; po tome Je on алоја humor, a ne tek satira koja šiba, Čak za vreme Rata, kad su ugnjetavanja od strane austrijske vlade davala mnogo povoda za satiru, češki narod je na njih odgovarao šalom, kojoj je bio cilj da stavi protivnika u smešan položaj, Uzimanje humorističnih junak4 iz srednjih i mižih krugova treba, prema tome, da bude objašnjeno ne nipodaštavanjem tih slojeva, nego okolnošću da je većini pisaca baš ta sredina najpoznatija i najbliža. Dosta često poneki prepredeni seljak, zanatlija, ili stanovnik predgradja, izilazi opram iz komičnoS položaja, u koji su da doveli tvrdičluk, poverljivost, ili šeretluk, I vojnik Švejk, na kraju krajeva, izilazi suv iz vode; medjutim, njegova civilna i vojna vlast ostaju namagšarčeni, nebudući u stanju da nadvladaju pasivni otpor tog anonimnog buntovnika protivu režima. Ove crte, u većoj ili manjoj meri, s individualnim varijacijama, svojstvene su бофоуо svima češkim humoristima. Uzmimo dugi perijod, koji traje više od sto godma, ono vreme kad je češki narod sa svojim jezikom i kulturom ponovo ušao u život ZŽapadne Evrope; prva dva imena, koja ćemo tu sresti, tesno i nerazdvojno su vezana za budjenje macijonalne svesti češkogća naroda: K, Til (Tyl) i F. Rubeš.,. Ni jedan ni drugi nije bio profesijonalan humorist, a u književnom pogledu služili su se podjednako rado i lako i prozom i stihovima; oba su pripadali onom tipu ljudi koji, vladajući lako perom, ne бгаде od forme kumira, već je potčinjavaju ideji važnoj i potrebnoj njihovu narodu, Napori Tila i Rubeša svodili su se nato da podmlade, učine Sipkim i književnim, maternju jezik, koji Je u toku mnogih decenija bio zapostavljen, te koji Je — pred kraj XVIII veka — postao dđotovo isključivo jezikom seoskih i delimično gradskih nižih slojeva. Shvatljivo je onda što su u takovim prilikama humor i potsmeh pisaca bili upereni u prvom redu protiv narodnih renegata, protiv onih koji su hteli da budu Nemci, želeći time da pokažu kako su u vrlo bliskim vezama sa višim krugovima,

Tilove komedije pume su naročito skorojevića; oni se mogu згези и пјеба бојоуо и svakoj, čak i nehumorističnoj priči iz savremenođga Života: oni su kao kakav veštački dodatak prirodnom i organskom češkom društvu, naslikani u njegovim komedijama, pre sveđa u »Fidlovački«. Osnovna i omiljena postavka Tilova jeste: suprotnost izmedju ljubavi prema otadžbini, jeziku, narodu, i izmedju ljubavi prema ženi, U »Fidlovački« je Slavna

226